Mowa dziecka w drugim roku życia

Mowa dziecka w drugim roku życia jest najczęściej bezrefleksyjna. Wypowiadane przez dziecko słowa używane są zwykle w funkcji mianownika (rzeczowniki) i w 3 osobie liczby pojedynczej (czasowniki). Również o sobie dziecko w tym wieku mówi w 3 osobie i wraz z kształtowaniem się świadomości (odrębności) „ja” pojawia się forma pierwszoosobowa. Nie oznacza to jednak, że dziecko nie rozumie słów odmienianych.

Wprowadzenie różnych form fleksyjnych pozwala mu poznać rolę końcówek fleksyjnych w procesie komunikacji oraz wprowadzić odmianę do swojego języka. W wieku dwóch lat dostrzega ono już niektóre informacje wyrażane w przypadkach zależnych, na przykład: nie ma tatusia, nie ma lali, daj mamusi. Pojmowanie mechanizmów fleksyjnych jest podstawą uruchomienia ich we własnym języku. W tym celu jednak dziecko musi doskonalić umiejętność naśladowania zachowań językowych dorosłych oraz zdolność dzielenia uwagi. Jak ważne jest to zjawisko, świadczy fakt szybkiego pojawienia się w mowie dziecka zaimków wskazujących „tam” i „tu”. Stosunkowo niedługo po wprowadzeniu gestu wskazywania palcem zaczyna ono łączyć go ze słowem. Słowo i gest przez jakiś czas stanowią nierozłączną całość (również w przypadku słowa daj, kiedy dziecko, wypowiadając je, wykonuje jednocześnie charakterystyczny ruch rączką). Rozwój zdolności komunikacyjnych dziecka powoduje jednak eliminowanie gestów – słowo okazuje się wystarczające, aby przekazać informacje lub wyrazić pragnienie.

Rozwój mowy w drugim roku życia – umiejętności oczekiwane rozwojowo

13 – 16 miesięcy

• posługiwanie się nazwami osób, przedmiotów i kilku czynności;
• wyrazy główne amorficzne, zbudowane z reduplikowanych sylab otwartych;
• doskonalenie zdolności dzielenia uwagi z dorosłymi.

18 miesięcy

• dalszy rozwój słownictwa, wypowiedzi w większości jednowyrazowe, rzadziej dwuwyrazowe bez odmiany;
• rozwój rozumienia prostych zadań (głównie poleceń i zakazów).

24 miesięcy

• stały wzrost słownictwa;
• pojawienie się wypowiedzi dwuwyrazowych i początki fleksji, jako pierwsza pojawia się deklinacja;
• w odmianie czasownika najczęściej używana jest 3 osoba. lp., także w znaczeniu 1 osoby trybu orzekającego;
• występują także formy 2 os. lp. trybu rozkazującego.

Ćwiczenia

Terapeuta/rodzic:

• wskazuje na przedmioty i wypowiada ich nazwę. Musi uchwycić moment, kiedy wzrok dziecka skupiony jest na nazywanej rzeczy. Na początku drugiego roku, powinny przeważyć onomatopeje, np.: hau, iha, iii, „świnka”, fu fu „pociąg”, tik tak.
• zachęca dziecko do powtarzania sekwencji samogłosek, początkowo dwóch, następnie trzech itd. (np.: AO, UA, AOE).
• podaje dziecku nazwy samogłosek wraz z obrazem graficznym – każda samogłoska powinna zostać zapisana drukowanym pismem bezszeryfowym na osobnym kartoniku ( 5 na 5 cm).
• zwraca uwagę na to, że tempo mówienia do dziecka, zwłaszcza wtedy, gdy wprowadza nowe słowa, powinno być wolniejsze od spontanicznej mowy opiekunów.
• pamięta o tym, że wypowiadanym do dziecka zdaniom musi towarzyszyć wyrazista mimika oraz – w niektórych przypadkach – czytelny gest (np. wyciągnięcie ręki podczas wypowiadania daj lub charakterystyczne rozłożenie rąk przy mówieniu nie ma). Strategie prawopólkulowe zapewniają szybsze tempo zapamiętywania i wcześniejsze rozumienie zachowań językowych dorosłych.
• stymuluje rozwój języka także poprzez wspólne czytanie bajek. To czytanie tekstów drukowanych powinno być wspierane opowiadaniem treści ilustracji językiem dostosowanym do możliwości dziecka. Podczas oglądania obrazków terapeuta lub rodzic wskazuje palcem dziecka wybrane fragmenty przedstawionej rzeczywistości i wypowiada nazwy. Zachęca dziecko do powtarzania. Kieruje do niego także pytania: Kto to?, Co to? Gdzie jest kot? Pokaż. Zasłaniając ręką niektóre przedmioty lub postacie, podaje formy dopełniacza, mówi na przykład: To auto. O, nie ma auta; To miś. Nie ma misia.

źródło: J. Cieszyńska, M. Korendo, Wczesna interwencja terapeutyczna…, 2017