Moc Jagód Maqui

Superfoods to temat, który daje nadzieję wielu zwolennikom medycyny naturalnej na wykorzystywanie prozdrowotnego potencjału żywności. Warto więc wspomnieć o kolejnym bardzo dobrze zapowiadającym się „współczesnym odkryciu”, a mianowicie jagodach maqui.

Jagody od wieków doceniane są za swoje prozdrowotne właściwości. W medycynie ludowej wielu kultur stanowią jeden z podstawowych środków medycznych. Zawdzięczają to wysokiemu potencjałowi antyoksydacyjnemu, zawartości antocyjanów, kwasów fenolowych, składników mineralnych.
Od wieków były stosowane w leczeniu chorób żołądkowo-jelitowych, odkażaniu ran, wzmacnianiu odporności oraz jako uzupełnienie codziennej diety.

U źródła, czyli skąd pochodzą superjagody

Patagonia stanowi ekologiczny pomost między człowiekiem a naturą. Obszar ten jest pełen niespotykanych nigdzie indziej gatunków roślin i zwierząt, które żyją i rozwijają się dzięki unikalnym warunkom klimatycznym i rzadko spotykanej czystości środowiska. Wiele z nich w dalszym ciągu pozostaje dla nauki zagadką, choć od wieków rdzenne ludy używają ich (w tym ok. 2000–3000 owoców)
do leczenia wielu schorzeń [1].
Właśnie w świetle promieni słonecznych padających na zbocza And dojrzewają jagody maqui. Aristotelia chilensis to łacińska nazwa powszechnie znanych w Ameryce Południowej jagód. Największą sławą cieszą się w Chile, skąd pochodzą, natomiast są spotykane w innych krajach Ameryki Łacińskiej. Dla rdzennego ludu Mapuche uchodzą za symbol życzliwości i dobrych intencji. Wysoki odsetek jagód pozyskuje się bezpośrednio z drzew dziko żyjących, co plasuje owoce maqui na wysokiej pozycji wśród pozostałych jagód ze względu na dziewicze pochodzenie [1].

Eksplozja substancji bioaktywnych

Jagody maqui, mimo niewielkich rozmiarów, cieszą się niewiarygodnie wysoką zawartością substancji bioaktywnych. Zaliczane do nutraceutyków. Termin „nutraceutyki” (nutraceuticals) wprowadził w 1989 r. S. DeFelice, którym określił każdą substancję, która może być uważana za żywność dostarczającą korzyści zdrowotnych – zapobiegającą chorbom i/lub leczącą je. Całkowita zawartość związków fenolowych, antocyjanów oraz aktywność przeciwutleniająca owoców maqui jest znacznie wyższa niż powszechnych w Europie jeżyn, borówek, czarnych jagód, malin czy żurawiny, które cenione są również za właściwości antyoksydacyjne [2–4].
Zawartość poszczególnych składników zależna jest od stopnia dojrzałości oraz regionu, z którego się wywodzą. Mniej dojrzałe (zielone, zielono-czerwone) bogate są w związki fenolowe, natomiast czarno-fioletowe obfitują w antocyjany. Zarówno związki fenolowe, jak i antocyjany, wykazują bardzo wysoki potencjał antyoksydacyjny. Jagody maqui wyróżniają się najwyższą zawartością związków fenolowych spośród wybranych latynoamerykańskich superfruits (acai, acerola, camu-camu, goji, joboticaba, jambalao, noni, pitanga). Warto zwrócić uwagę na to, że zawartość fenoli spada wraz z procentowym wzrostem ilości antocyjanów w owocach. Im są dojrzalsze, tym zawierają więcej antocyjanów [5, 6].
Do najważniejszych antocyjanów oznaczonych w jagodach chilijskich należą delfinidyna oraz cyjanidyna, występujące w powszechnie znanych owocach oraz warzywach, a także korzeniach i liściach o fioletowym zabarwieniu. Delfinidynę zalicza się do najsilniej działających substancji spośród badanych antocyjanów. Natomiast oba związki wykazują silne działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, chemoprotekcyjne, zapobiegają niszczeniu neuronów oraz chronią DNA [6, 7].
Ponadto same liście Aristotelii chilensis wykazują właściwości prozdrowotne. W medycynie ludowej stosowane są w naparach przeciwko biegunce, przy ostrym zapaleniu migdałków oraz gardła i jako środek w leczeniu pleśniawek jamy ustnej. Co więcej, związki fitochemiczne zawarte w liściach mogą pomóc w zwalczaniu chorób o podłożu stresu oksydacyjnego. Aktywne polifenole hamują rozpad czerwonych krwinek [8].

Delfinidyna – właściwości

Delfinidyna jest podstawowym antocyjanem zawartym w jagodach maqui. Najbardziej aktywnym i charakterystycznym związkiem jest delfinidyna 3-sambubiozyd-5-glukozyd (D3S5G). Wykazuje szczególną aktywność chelatującą, która wpływa na poprawę przyswajalności żelaza z pożywienia, dlatego może być stosowana w trakcie leczenia anemii z niedoboru żelaza. Ponadto hamuje ekspresję cytokin prozapalnych. Dodatkowo silnie wpływa na regulację gospodarki węglowodanowej. Co więcej, przyczynia się do złagodzenia i hamowania stresu oksydacyjnego oraz wpływa na regulację działania układu nerwowego. Delfinidyna bierze udział w mineralizacji kości dzięki oddziaływaniu na osteoklasty (komórki kościogubne) [9–13].

Wybrane gatunki jagód	Całkowita zawartość związków fenolowych	Flawonoidy	Antocyjany
Acai	529	91,3	111
Acerola	113	9,6	18,9
Camu-camu	1196	20,1	42,2
Goji	268	36,1–54,7	–
Jaboticaba	333	147	58,1
Jambalao	170	70,9	93,3
Maqui	1110–1620	215	7,3-12,5
Noni	748–770	67,7–228	138
Pitanga	434–800	–	3,0

Związki bioaktywne w mg/100 g

Potencjał zdrowotny jagód chilijskich

Regulacja stężenia glukozy we krwi
Przeprowadzono badanie dotyczące wpływu standaryzowanego ekstraktu z maqui na gospodarkę węglowodanową ludzi. W tym badaniu postawiono sobie za cel ustalenie, czy standaryzowany ekstrakt bogaty w delfinidynę wpływa na metabolizm glukozy u ludzi w stanie przedcukrzycowym. Właściwości wyciągu określano na podstawie wyników uzyskanych po przeprowadzeniu doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT) po prowokacji czystą glukozą. Wyniki okazały się obiecujące. Podanie porcji 180 mg produktu rynkowego z zawartością 63 mg antocyjanów znacząco i zależnie od dawki obniżyło poposiłkową glikemię i insulinemię. Niższe dawki (60 i 120 mg produktu rynkowego) również wpłynęły na opóźnienie poposiłkowego wzrostu glikemii i stężenia insuliny we krwi [9, 14].
Doświadczenie ma unikatową wartość ze względu na to, że było wykonywane u ludzi. Niestety, nie poznano do końca biochemicznego mechanizmu działania antocyjanów zawartych w jagodach. Hipotetycznie mają zdolność hamowania jelitowych transporterów glukozy, wpływają na hormony jelitowe odpowiedzialne za sekrecję glukozy oraz poprawę wrażliwości insulinowej [14, 15].
W doświadczeniu przeprowadzonym na myszach o genetycznych skłonnościach do otyłości z insulinoopornością doustne podanie ekstraktu z jagód maqui znacząco obniżyło stężenie glukozy w surowicy krwi na czczo. Właściwości hipolipemizujące przypisywane są delfinidynie, która stanowi jeden z głównych bioaktywnych antocyjanów w jagodach chilijskich. Ponadto u zwierząt doszło do poprawy wrażliwości insulinowej oraz lepszego wykorzystania glukozy przez mięśnie [16].
Działanie ekstraktu z jagód maqui, który jest bogatym źródłem antocyjanów porównywane jest do właściwości metforminy stosowanej w leczeniu cukrzycy typu 2. Warto dodać, że po podaniu ekstraktu nie zarejestrowano żadnych objawów o cytotoksycznym działaniu na komórki mięśniowe oraz hepatocyty. Oznacza to, że stosowanie wyciągu jest bezpieczne i nie zagraża zdrowiu [5, 21].

Zapobieganie stanom zapalnym
Zawartość kwasów fenolowych wpływa na zapobieganie oraz zmniejszanie stanów zapalnych. Przeprowadzono eksperyment na zwierzęcych komórkach, u których celowo wywołano stan zapalny. Na odsłonięte miejsca na skórze nałożono wyciąg pochodzący z owoców maqui. W rezultacie na obszarach narażonych na czynniki prozapalne doszło do powstrzymania procesu zapalnego. Badanie jasno sugeruje, że skład substancji bioaktywnych jagód wpływa na hamowanie postępowania stanu zapalnego [9, 11].
Przeprowadzono także eksperyment u osób palących tytoń, którego celem było sprawdzenie wpływu antocyjanów maqui na stężenie H2O2 (nadtlenek wodoru) oraz zmniejszenie stresu oksydacyjnego wywołanego paleniem. Ekstrakt z maqui wpływał na hamowanie wydzielania cytokin prozapalnych oraz neutralizowanie nadtlenku wodoru w komórkach, nagromadzonego na skutek palenia tytoniu. Wyniki badania sugerują, że suplementacja diety antocyjanami może wpływać na złagodzenie objawów chorób dróg oddechowych [15, 18].

Korzystny wpływ na mikrobiom człowieka
Prócz typowych właściwości przeciwzapalnych bioskładniki rośliny wpływają na stan mikrobiomu człowieka. Ekstrakt pozyskiwany z liści hamuje rozwój patogennych szczepów bakterii, m.in. E. coli, S. aureus, B. subtilis, E. aerogenes, oraz drożdżaków, np. C. albicans [15].

Ochrona układu nerwowego
Padaczka jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych chorób układu nerwowego. Ostatnie badania podają, że niektóre napady epilepsji mogą być wywołane przez stres oksydacyjny i dysfunkcję mitochondriów. Dodatkową przyczyną nasilenia napadów może okazać się zwiększenie przepuszczalności bariery krew–mózg dla czynników prozapalnych, które wpływają na nasilenie napadów drgawkowych [12].
Wodny ekstrakt z jagód chilijskich zawiera głównie delfinidyny i cyjanidyny, które wykazują silne działanie przeciwzapalne. Wspomniane antyoksydanty regulują działanie substancji hamujących tworzenie czynników zapalnych. Te właściwości powiązane są z ochroną układu nerwowego i z ograniczeniem częstotliwości napadów padaczki. Wyciąg z owoców sprzężony z dapsonem, lekiem przeciwdrgawkowym, w znaczącym stopniu wzmacniał działanie leku. Ekstrakt jagodowy podawany samodzielnie wykazywał słabszy wpływ na łagodzenie wczesnych objawów epilepsji [12, 19, 20].

Leczenie suchości oka
Choroba suchego oka jest zaburzeniem fizjologii filmu łzowego, która prowadzi do różnych nieprawidłowych stanów komórek powierzchni oka. Zbadano przydatność wyciągu pozyskanego z jagód maqui w leczeniu schorzenia. Brano pod uwagę zdolność do wydzielania łez zwierząt laboratoryjnych dotkniętych dysfunkcją filmu łzowego. Delfinidyna zawarta w jagodzie tłumiła tworzenie reaktywnych form tlenu w tkance gruczołu łzowego. W wyniku działania substancji wydzielanie łez nie było zaburzone. Rezultaty badania pokazują, że ekstrakt z jagód maqui może być stosowany jako zapobiegawcza interwencja w przypadku suchego oka poprzez kontrolowanie zdolności wydzielania łez w gruczole łzowym [21].

Zapobieganie chorobom układu sercowo-naczyniowego
Alkoholowy wyciąg z owoców maqui w teście in vivo na modelu zwierzęcym wykazuje właściwości kardioprotekcyjne. Redukuje szkodliwy wpływ utlenianych lipidów na ściany naczyń krwionośnych oraz ogranicza niepożądane działanie produktów pośrednich związanych z ich oksydacją, m.in. wolnych rodników. Ponadto wspomaganie terapii ekstraktem z maqui zmniejsza stężenie cholesterolu całkowitego oraz jego frakcji LDL („zły” cholesterol), dodatkowo zmniejsza stężenie trójglicerydów. Co więcej, bioaktywne składniki owoców zmniejszają ryzyko udaru mózgu [9, 10, 22].

Ochrona przeciwsłoneczna
Promienie UV, a w szczególności UVB, są podstawowym czynnikiem wielu niekorzystnych zmian biologicznych, w tym raka skóry. W eksperymencie, którego celem było zbadanie fotoprotekcyjnego wpływu antocyjanów jagód maqui, użyto wyizolowaną z A. chilensis delfinidynę. Badanie przeprowadzono na komórkach pochodzenia ludzkiego i zwierzęcego. Próby badawcze, zarówno w modelu ludzkim, jak i zwierzęcym, poddano działaniu promieniowania UVB oraz czynnika chemicznego powodującego degradację w obrębie DNA. Wykazano, że delfinidyna, zarówno w kontakcie z komórkami pochodzenia ludzkiego, jak i zwierzęcego, wykazuje zmniejszenie uszkodzenia DNA oraz wpływa ochronnie na komórki narażone na śmierć wywołaną promieniowaniem UVB [9, 11].

Coś na ząb

Świeże owoce niestety są dostępne głównie lokalnie, natomiast na szerszą skalę produkuje się koncentraty, napoje energetyczne, ekstrakty na bazie soku z jagód maqui. Na polskim rynku można znaleźć ekstrakty w postaci „czystych” proszków i kompleksowych suplementów diety.
Superproszkiem maqui można wzbogacać menu każdego dnia. Oto propozycja szybkiej przekąski, która dostarczy mnóstwa witamin i poprawi humor:

Tropikalna fantazja