Ćwiczenia z uważnego
PRAKTYKOWANIA EMPATII

JAK ONI SIĘ CZUJĄ?

Mijając na ulicy przechodniów i ludzi w samochodach, baw się z dzieckiem w odgadywanie uczuć innych osób. Na początek zapytaj: „Ciekawe, jak ten człowiek się czuje?” Wykaż się kreatywnością. Czy dana osoba wygląda na szczęśliwą czy smutną? Czy ma zmarszczone czoło czy uśmiech na twarzy? Nazywaj różne emocje: złość, radość, smutek… Porozmawiaj z dzieckiem o tym, w jaki sposób możemy rozpoznać uczucia drugiego człowieka, tylko na niego patrząc. Wyjaśnij, że wyczuwanie czyichś uczuć nazywa się empatią. Zachęć dziecko do opowiedzenia także o jego uczuciach.

Siła empatii i akceptacji jest potężna i wywiera ogromny wpływ na obie strony relacji.

RYSOWANIE Z NOWEGO PUNKTU WIDZENIA

W chwili spokoju wyciągnij papier i kredki, weź owoc albo inny nieduży przedmiot, połóż go na stole i zaproponuj dziecku wspólne rysowanie. Niech każde z was zrobi własny rysunek. Następnie przenieście się na drugi koniec stołu albo pokoju i narysujcie wasz przedmiot jeszcze raz. Jakie są różnice między rysunkami? Jakie są podobieństwa – może kształt i kolor? Czy przedmiot zmienia swój wygląd, gdy patrzycie na niego z innej strony?

BUDOWANIE GNIAZDA

Znajdź ulubioną zabawkę albo inny przedmiot należący do dziecka lub kup coś specjalnie na tę okazję. Zaproponuj dziecku wspólne budowanie gniazda dla zabawki. Możecie użyć dowolnych materiałów, zaczynając od bibułki i ścinków materiału, na podartej gazecie i kartonowym pudełku kończąc. Pomóż dziecku stworzyć gniazdo – miejsce, w którym zabawka zawsze będzie bezpieczna. Powiedz, że gniazdo musi być bardzo wygodne, a po zbudowaniu znajdźcie razem suche i ciepłe miejsce, w którym je umieścicie. Naucz dziecko dbania o zabawkę i jak najczęstszego zaglądania do gniazda. Ta umiejętność ułatwi mu dostrzeganie potrzeb innych ludzi, a nie tylko własnych, oraz traktowanie bliskich z miłością i szacunkiem.

NISKI I WYSOKI

Tę zabawę możesz zorganizować zawsze wtedy, gdy masz ochotę na wygłupy z dzieckiem. Zacznijcie od chodzenia na czworakach i udawania psów albo kotów. Bawcie się dobrze i wydawajcie śmieszne odgłosy. Następnie stańcie na krzesłach i patrzcie na otoczenie tak, jakbyście byli wysocy jak żyrafy. Po wszystkim zapytaj, czym się różniły te dwa punkty widzenia. Czy znajdując się w jednej pozycji można było zobaczyć coś, czego nie było widać w drugiej? Wytłumacz, że żaden z tych punktów widzenia nie jest lepszy ani gorszy – są po prostu różne.

Poproś dziecko, żeby wybrało swoją ulubioną bajkę. Porównajcie występujące w niej postacie. Porozmawiajcie o tym, co każda z nich myśli i czuje. Czy mają różne punkty widzenia? Zapytaj dziecko, z którą postacią się zgadza i czy potrafi zrozumieć, co czuje druga strona.

BYCIE EMPATYCZNYM

Praktykowanie empatii oznacza dostrajanie się i bycie dostrojonym do wewnętrznego świata drugiego człowieka oraz budowanie emocjonalnej więzi z nim. Daje przestrzeń do rozwoju tolerancji, która zmniejsza różnice między nami. Uczymy się widzieć więcej niż tylko nasze własne potrzeby i zachcianki oraz stajemy się ciekawi innych ludzi. Empatia sprawia, że przestajemy być samolubni.

Wyniki badań nad empatią przeprowadzonych w ciągu ostatnich kilku lat sugerują, że ma ona bardzo duże, jeśli nie kluczowe, znaczenie dla wszystkich interakcji społecznych człowieka oraz dla rozwoju moralności. Bez empatii nie mielibyśmy świadomości. Empatia jest fundamentem zaufania, spójności społeczeństwa i uczciwości.

Uczeń o imieniu Andrew płakał. Jeden z jego przyjaciół wyprowadził go na środek klasy, a reszta dzieci słuchała, jak Andrew tłumaczy, że nie będzie mógł zobaczyć się z tatą przez trzy miesiące. Jedno z dzieci powiedziało, żeby się nie smucił, bo wszyscy będą mu pomagali. Inny chłopiec dodał, że smutek jest w porządku, ale żeby się nie zamartwiał, bo z czasem będzie mu coraz lżej, po czym opowiedział, jak to było, kiedy jego ojciec zachorował na raka i musiał leżeć w szpitalu przez trzy miesiące. Jeszcze inne dziecko powiedziało, że bardzo tęskni za swoim tatą, bo jego rodzice się rozwiedli. W końcu pewien chłopiec powiedział cicho, że kiedy ostatni raz widział swojego tatę, miał cztery lata, i od tego czasu nie mógł się z nim spotkać, ponieważ jego ojciec siedzi w więzieniu. Wszystko to rozegrało się w ciągu pięciu minut i były to najpiękniejsze chwile w mojej nauczycielskiej karierze.

Carolyn J.,
nauczycielka biorąca udział w programie MindUP

W starożytnej Grecji Spartanie i Ateńczycy wyznawali skrajnie różne filozofie wychowywania dzieci. Mieszkańcy Sparty byli wojownikami wychowującymi chłopców w atmosferze brutalności. Aby uczynić ich bezwzględnymi, głodzili ich tak dotkliwie, że młodzi ludzie byli zmuszeni kraść żywność innym chłopcom i zachowywać się bardzo przebiegle. Tak naprawdę młodzi Spartanie byli szkoleni na bezlitosnych zabójców. Z drugiej strony dzieci ateńskie były wychowywane w domach. Od najmłodszych lat uczyły się muzyki, poezji i sztuki. Kiedy dorastały, stawały się pionierami kultury, demokracji i sztuk pięknych.

Psycholodzy mówią, że możemy wychowywać dzieci na Spartan lub Ateńczyków. W nowoczesnym społeczeństwie oczywiście nie może być mowy o szkoleniu brutalnych morderców, ale jeśli nie nauczymy naszych pociech, jak ważna jest empatia i współczucie dla innych, nie będą potrafiły poradzić sobie z codziennymi problemami, zaczynając od sporów z rówieśnikami na placu zabaw, a na nieoczekiwanych zmianach zachodzących w domu skończywszy.

Znając naszą dobroć i ufając jej, możemy swobodnie dzielić się nią z innymi, rozpoczynając za pomocą aktów dobroci reakcję łańcuchową pozwalającą rozprzestrzeniać empatię i radość. Ten niepisany kodeks etyczny odzwierciedla naszą prawdziwą osobowość i jest wspaniałym pokarmem duchowym. Pozwala otworzyć się na innych ludzi i dotknąć ich serc.

źródło: G. Hawn, W. Holden, 10 minut uważności. Jak pomóc dzieciom radzić sobie ze stresem i strachem…, 2019