Historia Mechanicyzmu
Mechanicyzm to pogląd wywodzący się z XVI-wiecznej filozofii przyrody, zgodnie z którym natura jest zbudowana jak mechanizm i wszystkie związane z nią zjawiska można wyjaśnić za pomocą mechaniki.
Pionierami mechanicyzmu byli w XVI wieku David van Goorle, Sebastian Basso, Galileusz, Walter Warner i Nicholas Hill, których koncepcje jednak nie były spójne i nie tworzyły systematycznej całości. W XVII wieku powstała filozofia mechanistyczna, której pierwszym przedstawicielem był Isaac Beeckman. Ten holenderski naukowiec wywarł znaczący wpływ na Kartezjusza i Pierre’a Gassendiego, którzy uczynili z filozofii mechanistycznej podstawę nowożytnej nauki. Mechanicyzm przeciwstawiał się fizyce arystotelejskiej, która dominowała w średniowiecznej filozofii przyrody i prezentował całkowicie odmienną koncepcję przyczynowości. Odrzucał koncepcję przyczyny celowej i głosił, że przyczynowe oddziaływania między materialnymi elementami zachodzą jedynie przez bezpośredni kontakt fizyczny.
Kartezjusz i Gassendi zaprezentowali rozbudowane systemy filozofii przyrody, przyczyniając się znacząco do rozwoju przyrodoznawstwa. Ich filozofie mechanistyczne oparte były jednak na odmiennych poglądach na materię. Gassendi był zwolennikiem atomizmu, a Kartezjusz widział naturę jako pełnię (plenum) w której materia ma charakter ciągły (nieskończenie podzielny). Ważnym sojusznikiem Kartezjusza okazał się w tym sporze William Harvey, który zaprezentował mechanistyczny model cyrkulacji krwi w ciele i zainspirował tym samym francuskiego filozofa do stworzenia mechanicznego modelu człowieka. Gassendi oczywiście pozostał nieugięty i całkowicie odrzucił Harveyowską koncepcję obiegu krwi w ciele.
W drugiej połowie XVII wieku filozofia mechanistyczna uzyskała pełną postać. Jej głównymi przedstawicielami byli Robert Boyle, Christiaan Huygens i Isaac Newton. Ich sukcesy w odkryciach naukowych w dziedzinie chemii (Boyle) i fizyki (Huygens, Newton) oparte były na mechanistycznym poglądzie na świat, co spowodowało dominację tej filozofii wśród przyrodoznawców. Szczególnie wpływowe były prace Newtona, które nie tylko ukształtowały nowożytną naukę, ale pozwoliły wielu naukowcom uwierzyć, że za koniec historii fizyki można uznać moment pełnego zbadania mechaniki klasycznej. Powszechnie przyjmuje się, że to właśnie od Newtona pochodzi idea wszechświata jako wielkiego mechanizmu do którego wyjaśnienia nie potrzeba zewnętrznych, nie-mechanicznych przyczyn („Wielki Zegar Wszechświata”).
Koniec Mechanicyzmu
W XVIII wieku filozofia mechanistyczna przestała być żywym nurtem filozoficznym. Rozwój nauki doprowadził do odkrycia zjawisk (np. oddziaływań elektromagnetycznych), których wyjaśnienie w kategoriach mechanistycznych było wątpliwe. Zwolennicy mechanicyzmu, tacy jak Henri Poincaré i Wesley C. Salmon próbowali zabezpieczyć jego pozycję w filozofii nauki ale ich starania okazały się bezskuteczne. Mechanicyzm ostatecznie upadł w XX wieku, kiedy sformułowano teorie bardziej fundamentalne i całkowicie odmienne od mechaniki klasycznej. Kiedy opracowano teorię względności i mechanikę kwantową ekstrapolacja fizyki Newtona na wszystkie zjawiska w całym wszechświecie okazała się zawodna. Mechanicyzm można współcześnie odnaleźć tylko w filozofii umysłu i inteligentnych dyskusjach o sztucznej inteligencji.
Temat zajęć: „Sztuczny Świat – Podstawowe Założenia Mechanicyzmu”
Cel zajęć: Celem tych zajęć jest wprowadzenie uczniów w koncepcję mechanicyzmu jako filozoficznej i naukowej teorii, a także zachęcenie do krytycznego myślenia i refleksji nad jej implikacjami.
Czas trwania: 2 godziny
Materiały:
- Książki, artykuły i prezentacje dotyczące mechanicyzmu.
- Multimedia do prezentacji historycznych przykładów.
- Karty indeksowe i pisaki do tworzenia notatek.
Przebieg zajęć:
1. Rozpoczęcie (15 minut). Powitanie uczniów i wprowadzenie do tematu zajęć. Krótka prezentacja historii mechanicyzmu i jego głównych założeń.
Redukcjonizm to stanowisko metodologiczne przyjmujące, że możliwe i właściwe jest wyjaśnienie i opis własności złożonego układu poprzez opis i wyjaśnienie zachowania jego części.
Determinizm to koncepcja filozoficzna według której wszystkie zdarzenia są połączone związkiem przyczynowo-skutkowym, a zatem każde zdarzenie i stan są zdeterminowane przez swoje uprzednio istniejące przyczyny.
Materializm to teoria filozoficzna według której wszystko da się wyjaśnić i sprowadzić do prostych oddziaływań materii, czyli zjawisk fizycznych i chemicznych.
Mechanicyzm zakłada, że natura jest zbudowana jak mechanizm, działa jak mechanizm i wszystkie związane z nią zjawiska można wyjaśnić w kategoriach materialnych.
2. Wyjaśnienie koncepcji mechanicyzmu (25 minut). Omówienie założeń mechanicyzmu, takich jak determinizm, redukcjonizm i przekonanie, że wszystko można opisać za pomocą mechaniki. Przedstawienie kluczowych postaci i dzieł związanych z mechanicyzmem, takich jak model cyrkulacji krwi Harvey’a, mechaniczny człowiek Kartezjusza, czy fizyczne teorie Newtona.
3. Przykłady z historii nauki (20 minut). Prezentacja historycznych przykładów, które ilustrują podejście mechanistyczne do nauki i wyjaśniania zjawisk. Zastanówmy się, jak te przykłady wpłynęły na rozwój nauki i technologii.
4. Krytyka mechanicyzmu (25 minut). Omówienie krytycznych punktów widzenia dotyczących mechanicyzmu, takich jak brak miejsca dla wolnej woli, zjawiska nie-mechaniczne i kwestia emergencji. Zachęcenie uczniów do zadawania pytań i wyrażania swoich wątpliwości wobec tej koncepcji.
5. Debata i dyskusja (30 minut). Podzielenie uczniów na dwie grupy: zwolenników i przeciwników mechanicyzmu. Zorganizowanie debaty w której uczniowie będą bronić swoich stanowisk na temat mechanicyzmu. Otwarcie dyskusji na temat argumentów i przemyśleń uczestników.
6. Podsumowanie i zakończenie (15 minut). Podsumowanie głównych punktów zajęć. Zachęta do kontynuowania badania filozofii umysłu i innych koncepcji filozoficznych. Przypomnienie, że filozofia jest istotnym narzędziem do krytycznego myślenia i rozumienia głębszych aspektów naszego świata.
Zajęcia te mają na celu rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia, zrozumienia podstawowych koncepcji filozoficznych oraz zachęcanie uczniów do wyrażania swoich własnych opinii i refleksji na temat mechanicyzmu i jego roli w filozofii i naukach przyrodniczych.
źródło: Opracowanie własne
smart-sens.org 