Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) planuje wprowadzenie nowego podejścia do wsparcia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym także uczniów ze stwierdzonym ADHD (Zaburzenie Hiperkinetyczne z Deficytem Uwagi). Obecnie dzieci z ADHD nie są objęte kształceniem specjalnym, co oznacza, że nie otrzymują orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, które obligowałoby szkołę do zapewnienia im odpowiedniego wsparcia. W efekcie szkoły nie otrzymują na ten cel dodatkowych środków z subwencji oświatowej. MEN nie przewiduje zmian w tym zakresie, ale wprowadza reformę systemową, która ma na celu lepsze dopasowanie form wsparcia do rzeczywistych potrzeb dzieci z ADHD.

Obecne przepisy dotyczące wsparcia uczniów z ADHD

Zgodnie z rozporządzeniem MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2020 r. poz. 1309), orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą otrzymać uczniowie z:

• niepełnosprawnością słuchową (niesłyszący i słabosłyszący),
• niepełnosprawnością wzrokową (niewidomi i słabowidzący),
• niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,
• niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym,
• autyzmem, w tym zespołem Aspergera,
• niepełnosprawnościami sprzężonymi,
• niedostosowaniem społecznym,
• zagrożeniem niedostosowaniem społecznym.

Dzieci z ADHD nie znajdują się w tym katalogu, co oznacza, że nie są one objęte kształceniem specjalnym i nie mogą uzyskać orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Zamiast tego, dzieci te mogą otrzymać jedynie opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, zawierającą zalecenia, które szkoła powinna realizować. W praktyce oznacza to, że wsparcie dla dzieci z ADHD jest ograniczone do zaleceń, które nie mają mocy prawnej i nie obligują szkoły do konkretnych działań, takich jak zatrudnienie dodatkowego nauczyciela czy asystenta.

Planowana reforma – funkcjonalna ocena potrzeb rozwojowych

MEN nie planuje wprowadzenia zmian dotyczących bezpośredniego włączenia uczniów z ADHD do grupy objętej kształceniem specjalnym, ale zamierza wprowadzić reformę systemową, która obejmie również te dzieci. Reformy te koncentrują się na wprowadzeniu oceny funkcjonalnej jako podstawowego narzędzia do diagnozowania i oceny potrzeb uczniów.

Ocena funkcjonalna będzie kompleksową analizą stanu zdrowia, możliwości psychofizycznych, interakcji ze środowiskiem oraz barier, które napotykają uczniowie w procesie edukacji. Dzięki temu będzie można lepiej dostosować formy wsparcia do indywidualnych potrzeb każdego ucznia. W odróżnieniu od tradycyjnych orzeczeń, które często skupiają się na diagnozie medycznej, ocena funkcjonalna uwzględni także wpływ środowiska i osobistych czynników na funkcjonowanie ucznia.

Nowy system finansowania potrzeb edukacyjnych

MEN planuje również zmiany w sposobie finansowania wsparcia edukacyjnego, które mają być uzależnione od wyników oceny funkcjonalnej, a nie od posiadania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Nowy model finansowania ma na celu bardziej trafne adresowanie środków do konkretnych potrzeb ucznia, co może pozytywnie wpłynąć na uczniów z ADHD.

Współpraca międzysektorowa i wsparcie nauczycieli

Reforma MEN zakłada również:

• Stworzenie zintegrowanego systemu wsparcia międzyresortowego dla dzieci, uczniów i rodzin, który obejmie m.in. wczesne wspomaganie rozwoju dzieci oraz wsparcie rodziny.
• Wzmocnienie roli szkół i placówek specjalnych jako centrów wspierających edukację włączającą. Szkoły te będą ściśle współpracować z przedszkolami i szkołami ogólnodostępnymi, zapewniając im doradztwo i wsparcie specjalistyczne.
• Podnoszenie kwalifikacji nauczycieli i specjalistów poprzez wdrożenie superwizji oraz szkoleń w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W ramach programu Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego (FERS) w 2024 roku rozpoczęto projekt mający na celu przygotowanie kompleksowego wsparcia dla poradni psychologiczno-pedagogicznych.

Znaczenie reformy dla uczniów z ADHD

Reforma MEN, oparta na funkcjonalnej ocenie potrzeb rozwojowych, może przynieść korzyści uczniom z ADHD poprzez lepsze dopasowanie wsparcia do ich indywidualnych potrzeb. Dzięki nowemu systemowi finansowania, opartemu na wynikach oceny funkcjonalnej, szkoły będą mogły skuteczniej adresować środki i działania wspierające do uczniów, którzy tego najbardziej potrzebują. Podkreślono także konieczność uwzględnienia indywidualnej sytuacji każdego ucznia, w tym jego mocnych stron oraz wpływu środowiska, w którym na co dzień się uczy i rozwija.

Zmiany te mają na celu nie tylko poprawę jakości wsparcia dla uczniów z ADHD, ale także dążenie do większej inkluzywności w systemie edukacji, w którym każde dziecko, niezależnie od diagnozy, otrzymuje wsparcie adekwatne do swoich rzeczywistych potrzeb.

Planowana przez MEN reforma systemu wsparcia opartego na funkcjonalnej ocenie potrzeb rozwojowych uczniów, w tym uczniów z ADHD, ma na celu dostosowanie pomocy do indywidualnych potrzeb każdego dziecka, z uwzględnieniem jego trudności, mocnych stron i środowiska edukacyjnego. Wprowadzenie oceny funkcjonalnej, nowego modelu finansowania oraz zintegrowanej współpracy międzysektorowej może przyczynić się do poprawy jakości i dostępności wsparcia dla dzieci z ADHD w polskim systemie edukacji.

Źródła:

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym.
   • Dz.U. z 2020 r. poz. 1309
2. Program Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego (FERS) 2024 – projekt „Przygotowanie kompleksowego wsparcia poradni psychologiczno-pedagogicznych” realizowany wspólnie przez MEN i Szkołę Główną Handlową.
3. Kampania edukacyjno-informacyjna Ministerstwa Zdrowia „Zobacz człowieka” – realizowana w 2024 roku w celu przeciwdziałania stygmatyzacji i autostygmatyzacji osób z zaburzeniami i chorobami psychicznymi.
4. Prawo.pl – Pomoc uczniom z ADHD – działania MEN
   • Artykuł dostępny na Prawo.pl: Pomoc uczniom z ADHD

Ustawy i akty prawne:

• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe
  • Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego
  • Dz.U. z 2022 r. poz. 1867

Inne dokumenty:

• Wytyczne MEN dotyczące wspierania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – dokumenty i zalecenia dostępne na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej