Wielka Migracja – scenariusz zajęć z okazji Europejskich Dni Ptaków

Wprowadzenie Do Kultury. Ornitologia w Europejskiej Narracji

W kruchym splocie ornitologii, kultury i dziecięcej percepcji, gdzie granice między wiedzą, a zabawą rozmywają się w kalejdoskopie symboli wyłania się obraz ptaków jako nieuchwytnego echa europejskiej tożsamości. Europejskie Dni Ptaków integrujące w pierwszy weekend października miłośników ornitologii stwarzają doskonałą okazję do poznania kontynentalnej kultury. Dzieci konfrontując się z ikonami takimi jak bocian przynoszący nowe życie i kruk zwiastujący upadek monarchii dokonują analizy mitów, które od wieków kształtują nasze postrzeganie ptasiej migracji, wolności i murmuracji.

Obserwacja ptaków intronizuje doświadczenie, które poddaje w wątpliwość tradycyjne rozumienie natury jako „innej”. W akcie rysowania i kolorowania dzieci stają się twórcami własnej narracji reinterpretując łabędzia nie jako symbol piękna ale jako manifestację przemiany i nowatorskiej estetyki. Ich prace plastyczne to rodzaj bricolage’u, w którym fragmentaryczne przedstawienia ptaków mieszają się z subiektywnymi odczuciami.

Przewidziane zajęcia porzucają tradycyjną narrację o naturalnej roli ptaków w ekosystemie. Wspólna opowieść o migracjach ptaków ujawnia naszą nieustanną tęsknotę za ucieczką i wygodą, za stabilnością i dynamiką. Dzieci wciągnięte w grę pytań i odpowiedzi stają się bohaterami opowieści, którą trudno jednoznacznie zrozumieć. Ptaki to nie tylko ptaki, a ich lot to metafora nieskończonej podróży przez krajobraz europejskiej wyobraźni.

Przygotowanie

Cele:

Zapoznanie dzieci z różnorodnością ptaków występujących w Europie.
Rozwijanie umiejętności obserwacji przyrodniczej.
Ćwiczenie współpracy w grupie i kreatywnego myślenia.
Omówienie migracji i murmuracji ptaków oraz ich symboliki.
Zrozumienie roli ptaków w kulturze europejskiej.

Materiały:

Zdjęcia i plakaty przedstawiające różne gatunki ptaków Europy.
Kolorowe plansze z mapą Europy.
Karty pracy z obrazkami ptaków do pokolorowania.
Kredki, farby, papier, nożyczki i klej.
Odtwarzacz z nagranymi odgłosami ptaków.

Zajęcia Właściwe

1. Rozpoczęcie:

Nauczyciel wita dzieci i wprowadza do temat zajęć, krótko opowiadając o Europejskich Dniach Ptaków oraz dlaczego ptaki są ważne.
Propozycja krótkiej rozmowy o tym, jakie ptaki dzieci znają i gdzie można je zobaczyć. Dzieci mogą opowiedzieć, jakie ptaki widziały ostatnio w lesie lub w parku.

2. Gra edukacyjna – „Znajdź i rozpoznaj ptaka”:

Na ścianach lub na podłodze rozmieszczone są plakaty z różnymi gatunkami ptaków (np. bocian, sikorka, jerzyk, dzięcioł, łabędź).
Dzieci zostają podzielone na grupy. Każda grupa dostaje listę zadań: mają znaleźć na plakatach konkretne gatunki ptaków, a następnie zapisać ich nazwy.
Po zakończeniu gry, nauczyciel omawia wyniki i razem z dziećmi podsumowuje cechy charakterystyczne dla każdego ptaka.

3. Warsztat plastyczny – „Mój ulubiony ptak”:

Dzieci wybierają swojego ulubionego ptaka spośród przedstawionych wcześniej gatunków i tworzą jego obrazek. Mogą wykorzystać kredki, farby lub wycięte kształty ptaków.
Na odwrocie obrazka dzieci zapisują ciekawostkę o wybranym ptaku, którą zapamiętały (np. gdzie migruje, co je, jaki ma charakterystyczny dźwięk).
Gotowe prace można powiesić w klasie lub stworzyć z nich „ptasią galerię”.

4. Rozpoznawanie dźwięków ptaków:

Nauczyciel odtwarza nagrania różnych ptasich śpiewów, a dzieci próbują odgadnąć, który ptak wydaje dany dźwięk.
Wspólne omówienie, które ptaki wydają bardziej melodyjne dźwięki, a które mają ostrzejsze odgłosy. Dzieci uczą się kojarzenia ptaków nie tylko z wyglądem, ale też z ich śpiewem.

5. Opowieści o ptakach w kulturze:

Nauczyciel wyjaśnia, że ptaki od zawsze fascynowały ludzi i stały się ważnym elementem wielu historii, symboli, wierzeń i tradycji w różnych krajach Europy. Zadaje pytanie: „Czy wiecie, że niektóre ptaki są symbolem szczęścia, a inne występują w baśniach i legendach?” To pobudzi ciekawość dzieci i stworzy wstęp do opowieści.
Bocian to symbol szczęścia i płodności w Polsce i Niemczech, który przynosi szczęście domowi w którym założą gniazdo. Bociany są także związane z mitem, że przynoszą dzieci.
Kruki zamieszkujące Tower of London to jedne z najbardziej czczonych ptaków w kulturze angielskiej. Legenda głosi, że jeśli kruki opuszczą londyńską wieżę, monarchia brytyjska upadnie. Właśnie dlatego kruki są specjalnie chronione i zajmują szczególne miejsce w historii miasta.
Łabędzie są symbolem piękna, czystości i miłości w Danii i Skandynawii. W kultowej baśni Hansa Christiana Andersena „Brzydkie kaczątko” łabędź symbolizuje przemianę i odkrycie swojej prawdziwej wartości.
Orzeł jest ikoną władzy, siły i wolności w wielu kulturach europejskich. W Polsce orzeł biały jest godłem państwowym, a w mitologii rzymskiej orzeł towarzyszył Jupiterowi jako symbol potęgi.
Jaskółka jest symbolem wiosny w wielu europejskich krajach. Jej powrót po zimie zawsze był oznaką nadchodzącego cieplejszego sezonu, co sprawiało, że ludzie kojarzyli ją z nadzieją, odrodzeniem i nowym początkiem.
Nauczyciel podsumowuje, że ptaki od zawsze były inspiracją dla ludzi nie tylko ze względu na swoje piękno, ale także na swoje zachowania i wyjątkowe zdolności, takie jak migracja, czy murmuracja. Wskazuje, że to, jak różne kultury interpretują ptaki, pokazuje, jak wielkie znaczenie mają one w naszym życiu i historii.
Dzieci mogą dodać swoje opowieści, jeśli znają jakieś legendy lub mity związane z ptakami.

6. Podsumowanie:

Nauczyciel dziękuje dzieciom za udział i zaznacza, że Europejskie Dni Ptaków to świetna okazja, żeby poznać kontynentalną kulturę i razem z rodzicami obserwować ptaki w naturze.