Jakie są obowiązki, uprawnienia i nowe zmiany w zakresie wsparcia uczniów z niepełnosprawnościami i SPE.
Pedagog specjalny odgrywa kluczową rolę w systemie edukacji w Polsce, szczególnie w kontekście wsparcia uczniów z niepełnosprawnościami i specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W 2025 roku przepisy dotyczące pracy pedagogów specjalnych zostały zaktualizowane, aby lepiej odpowiadać na wyzwania współczesnej edukacji oraz potrzeby uczniów i nauczycieli. Poniżej przedstawiamy najważniejsze regulacje i zasady obowiązujące pedagoga specjalnego w Polsce.
Kim jest pedagog specjalny?
Pedagog specjalny to osoba, która posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe i kompetencje do pracy z dziećmi oraz młodzieżą wymagającymi szczególnego wsparcia edukacyjnego. Pedagog specjalny pracuje z uczniami:
- z niepełnosprawnościami intelektualnymi,
- z autyzmem, w tym zespołem Aspergera,
- z niepełnosprawnościami sensorycznymi (np. słuchowymi, wzrokowymi),
- z trudnymi zachowaniami wynikającymi z zaburzeń emocjonalnych lub ADHD,
- z innymi zaburzeniami rozwojowymi i zdrowotnymi.
Podstawa prawna pracy pedagoga specjalnego w 2025 roku
Obowiązki i uprawnienia pedagoga specjalnego są określone w wielu aktach prawnych, w tym w:
1. Ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe
Zgodnie z tą ustawą pedagog specjalny jest integralną częścią zespołów wspierających uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych (SPE). Do jego zadań należą m.in.:
- prowadzenie zajęć rewalidacyjnych,
- wspieranie nauczycieli w dostosowywaniu metod nauczania,
- współpraca z rodzicami uczniów.
2. Rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki z dnia 28 marca 2023 r. w sprawie pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Rozporządzenie to szczegółowo określa zakres pomocy psychologiczno-pedagogicznej, która obejmuje m.in.:
- indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne (IPET),
- zajęcia rewalidacyjne i korekcyjno-kompensacyjne,
- terapie indywidualne i grupowe.
3. Ustawie o finansowaniu zadań oświatowych
W 2025 roku wprowadzono zmiany zwiększające finansowanie stanowisk pedagogów specjalnych w szkołach publicznych i integracyjnych. Środki na zatrudnienie pedagoga specjalnego są obecnie priorytetowo uwzględniane w budżetach szkół.
Obowiązki pedagoga specjalnego
Pedagog specjalny ma za zadanie nie tylko wspierać uczniów, ale również współpracować z nauczycielami, rodzicami i innymi specjalistami. Kluczowe obowiązki pedagoga specjalnego w 2025 roku obejmują:
- Prowadzenie zajęć rewalidacyjnych Zajęcia te są dostosowane do indywidualnych potrzeb uczniów i obejmują m.in. rozwijanie funkcji poznawczych, umiejętności społecznych czy poprawę sprawności manualnej.
- Tworzenie i realizacja IPET Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny to dokument opracowywany dla każdego ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Pedagog specjalny uczestniczy w jego przygotowaniu oraz monitoruje postępy ucznia.
- Wsparcie psychologiczne Pedagog specjalny zapewnia uczniom i ich rodzinom wsparcie w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi i edukacyjnymi.
- Szkolenie nauczycieli Pedagog specjalny prowadzi szkolenia i konsultacje dla nauczycieli, pomagając im w dostosowywaniu metod nauczania i tworzeniu przyjaznego środowiska.
Nowe regulacje w 2025 roku
1. Obowiązek zatrudniania pedagoga specjalnego w każdej szkole
Od 2024 roku każda szkoła publiczna i integracyjna ma obowiązek zatrudniania co najmniej jednego pedagoga specjalnego. W 2025 roku przepis ten został rozszerzony na przedszkola publiczne.
2. Rozszerzenie pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Wprowadzono obowiązek organizowania warsztatów umiejętności społecznych (TUS) oraz terapii sensorycznej w placówkach integracyjnych.
3. Monitorowanie efektywności pomocy
Nowe przepisy zobowiązują pedagogów specjalnych do regularnego raportowania postępów uczniów na podstawie obserwacji, testów funkcjonalnych i kwestionariuszy.
Podsumowanie
Pedagog specjalny odgrywa niezastąpioną rolę w systemie edukacji, zapewniając wsparcie uczniom z różnorodnymi potrzebami edukacyjnymi. W 2025 roku przepisy prawne zostały zaktualizowane, aby lepiej wspierać ich pracę i umożliwić skuteczniejsze działania na rzecz dzieci i młodzieży. Kluczowe zmiany obejmują obowiązek zatrudniania pedagoga specjalnego w każdej placówce oraz rozszerzenie zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Nowe regulacje mają na celu nie tylko poprawę jakości edukacji, ale również wsparcie całego ekosystemu edukacyjnego w Polsce.
Zestawienie kluczowych aktów prawnych i materiałów źródłowych dotyczących pracy pedagoga specjalnego w Polsce, aktualnych na 2025 rok:
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe
Reguluje funkcjonowanie systemu oświaty w Polsce, w tym zasady organizacji kształcenia specjalnego.
Tekst ustawy - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach
Określa zasady udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz rolę pedagoga specjalnego.
Tekst rozporządzenia - Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lipca 2022 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami przez nauczycieli specjalistów
Szczegółowo opisuje zadania pedagoga specjalnego w placówkach oświatowych.
Tekst rozporządzenia - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli
Definiuje kwalifikacje niezbędne do zajmowania stanowiska pedagoga specjalnego.
Tekst rozporządzenia - Informacja dotycząca zatrudniania nauczycieli specjalistów w roku szkolnym 2022/2023
Wyjaśnia zasady zatrudniania pedagogów specjalnych w placówkach edukacyjnych.
Dokument informacyjny - Pedagog specjalny – odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania
Opracowanie Ministerstwa Edukacji i Nauki dotyczące roli i zadań pedagoga specjalnego.
Artykuł informacyjny - Wdrażanie pierwszego etapu standaryzacji zatrudniania nauczycieli specjalistów w przedszkolach i szkołach
Informacje na temat standardów zatrudniania pedagogów specjalnych od 1 września 2022 r.
Komunikat ministerialny - Nowe stanowisko w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych – pedagog specjalny. Kto może nim zostać?
Informacje o kwalifikacjach wymaganych od pedagogów specjalnych.
Artykuł informacyjny - Realizacja zajęć rewalidacyjnych przez nauczycieli pedagogów specjalnych – informacja MEiN
Wytyczne dotyczące prowadzenia zajęć rewalidacyjnych przez pedagogów specjalnych.
Informacja ministerialna
Powyższe źródła stanowią podstawę prawną i merytoryczną dla funkcjonowania pedagogów specjalnych w polskim systemie edukacji, aktualną na 2025 rok.
smart-sens.org 