Integracyjne zajęcia twórcze na pograniczu arteterapii i terapii ciała

„Ciało pamięta. A sztuka pomaga wyrazić to, co w tym ciele zostało uwięzione.”
— Cathy A. Malchiodi, Art Therapy and the Brain

Współczesna psychologia coraz częściej uznaje, że emocje to nie tylko stan umysłu, ale także stan ciała. To, co przeżywamy, zapisuje się w napięciu mięśni, w postawie, w oddechu. Dlatego skuteczna praca terapeutyczna z emocjami – zwłaszcza u dzieci i młodzieży – wymaga podejścia całościowego, integrującego ruch, oddech i ekspresję plastyczną.

W tym artykule pokazujemy, jak połączyć taniec, rysunek i świadomy oddech w formie kreatywnych zajęć terapeutycznych. Zainspirowani pracami Cathy Malchiodi i współczesnymi badaniami nad neuroplastycznością oraz somatyzacją emocji, tworzymy ramy dla zajęć, które nie tylko uspokajają i regulują, ale też uwalniają głos ciała.

🔬 Emocje i ciało – co mówi nauka?

Badania nad traumą, stresem i rozwojem dziecka wskazują jasno: emocje zapisują się w ciele. Jak pisze Bessel van der Kolk w książce „The Body Keeps the Score”:

„Ciało zapamiętuje to, czego nie zdołaliśmy nazwać.”

Cathy Malchiodi dodaje:

„Nie każde dziecko umie opowiedzieć o swoich uczuciach, ale każde może je zatańczyć, narysować lub odetchnąć nimi.”

W procesie twórczym aktywizujemy struktury mózgu odpowiadające za integrację emocjonalno-ruchową (m.in. ciało migdałowate, korę przedczołową, zakręt obręczy). Dzięki temu dochodzi do przetwarzania i oswajania emocji, nawet bez użycia słów.

🎨💃🫁 Trójkąt terapeutyczny: taniec – rysunek – oddech

Twórcze połączenie tych trzech kanałów daje dzieciom (i dorosłym) możliwość:

• rozładowania napięcia poprzez ruch,
• wyrażenia emocji poprzez obraz,
• przywrócenia równowagi poprzez oddech.

To podejście łączy elementy arteterapii, terapii ruchem (dance movement therapy – DMT), terapii traumy (somatic experiencing) i technik oddechowych znanych z jogi i mindfulness.

✨ Przykładowy przebieg integracyjnych zajęć terapeutycznych

🔹 1. Rozgrzewka ciała: „Ruszam się jak uczucie” (5–10 minut)

Dzieci lub uczestnicy naśladują emocje ruchem:

• Złość – szybki marsz, tupanie
• Smutek – wolne, opuszczone ruchy rąk
• Radość – podskoki, rozłożone ramiona
  💡 Można pracować w parach: jeden pokazuje emocję ruchem, drugi zgaduje.

🔹 2. Rysowanie śladu emocji (10 minut)

Po ruchu uczestnicy siadają i na dużych kartkach rysują:

„Co zostało z tej emocji w Twoim ciele?”
Można używać pastel, farb, kredy – materiałów, które pozwalają na ekspresję dużych gestów.

🔹 3. Oddech jako ukojenie (5 minut)

Ćwiczenie z oddechem:

• Ręka na sercu, ręka na brzuchu
• Wdech 4 sekundy, zatrzymanie, wydech 6 sekund
• Można rysować „oddechowe fale” pastelami – każda fala to jeden oddech

🔹 4. Mandala końca: „Jak się czuję teraz?” (10 minut)

Na zakończenie każdy tworzy swoją mandalę na papierze – kształty, kolory, linie pokazujące aktualny stan wewnętrzny.

🧠 Co dzieje się w mózgu podczas takich zajęć?

Badania EEG i fMRI pokazują, że twórcze działania:

• zmniejszają aktywność w ciele migdałowatym (ośrodek lęku),
• aktywują sieć spoczynkową mózgu (self-awareness),
• wspomagają neuroplastyczność i regenerację po stresie.

Dzięki połączeniu ruchu, sztuki i oddechu możliwe jest aktywowanie wielopoziomowych procesów samoregulacji.

👨‍👩‍👧‍👦 Dla kogo są te zajęcia?

• dzieci i młodzież z zaburzeniami emocjonalnymi (ASD, ADHD, lęki, trauma),
• osoby dorosłe w procesie terapii,
• grupy integracyjne, TUS, zajęcia wspomagające rozwój psychospołeczny.

Zajęcia można prowadzić w szkołach, ośrodkach terapeutycznych, a także w warunkach domowych – z odpowiednim przygotowaniem.

📚 Polecane źródła i literatura

• Cathy A. Malchiodi – Art Therapy and the Brain
• Cathy A. Malchiodi – The Art Therapy Sourcebook
• Bessel van der Kolk – The Body Keeps the Score
• Bonnie Bainbridge Cohen – Sensing, Feeling and Action: The Experiential Anatomy of Movement
• Peter Levine – Healing Trauma: A Pioneering Program for Restoring the Wisdom of Your Body

✅ Podsumowanie

Emocje są ruchem. Ruch jest obrazem. Obraz – oddechem zatrzymanym na papierze.
Integracyjne zajęcia terapeutyczne, które łączą taniec, rysunek i oddech, nie tylko wspierają rozwój emocjonalny, ale również przynoszą ulgę, regulację i głębsze zrozumienie siebie.

„Nie musisz wiedzieć, co czujesz – możesz to zatańczyć.”
— Cathy A. Malchiodi