Zajęcia rewalidacyjne dla uczniów z Zespołem Aspergera – Scenariusze oparte na badaniach i praktyce
Szukasz skutecznych i angażujących zajęć rewalidacyjnych dla uczniów z Zespołem Aspergera?
Ten eBook to praktyczny przewodnik po nowoczesnych metodach pracy, który powstał z myślą o nauczycielach, terapeutach i specjalistach pracujących z uczniami neuroatypowymi.
🧠 Czym się wyróżnia?
🔹 Scenariusze oparte na aktualnych badaniach (Self-Reg, SCERTS, teoria umysłu, CBT)
🔹 Proste w użyciu karty pracy – gotowe do wykorzystania na zajęciach
🔹 Jasne cele, angażujące ćwiczenia i autentyczne sytuacje szkolne
🔹 Zgodność z podejściem neuropsychologicznym i edukacją włączającą
🔹 Przyjazna szata graficzna i przemyślana struktura zajęć
📚 W eBooku znajdziesz m.in.:
– ćwiczenia rozpoznawania emocji z lustrzanym odbiciem i kolorami,
– techniki oddechowe i strategie samoregulacji (w tym metoda STOP),
– gry w role i analizę sytuacji społecznych,
– zabawy wspierające elastyczność poznawczą,
– komiksowe ćwiczenia na rozumienie intencji i metafor,
– pracę z zainteresowaniami ucznia jako zasobem,
– mindfulness i ćwiczenia sensoryczne,
– autoportret emocjonalny i karta „Jestem dobry w…”.
💡 BONUS: Checklista dostosowań rewalidacyjnych dla uczniów z ZA
✅ Dla kogo?
✔️ Nauczycieli wspomagających i terapeutów pedagogicznych
✔️ Psychologów i pedagogów szkolnych
✔️ Rodziców edukujących dzieci w domu
✔️ Specjalistów tworzących IPET i WOPFU
✔️ Studentów kierunków pedagogicznych i psychologii
🔐 Kupując tego eBooka, wspierasz rozwój bezpłatnych materiałów edukacyjnych na smart-sens.org i pomagasz tworzyć przestrzeń przyjazną neuroatypowym dzieciom.
Twórzmy razem edukację, która widzi człowieka.
🎯 Cel eBooka:
- Zapewnienie aktualnych i skutecznych scenariuszy zajęć rewalidacyjnych.
- Uwzględnienie potrzeb uczniów z Zespołem Aspergera: ich mocnych stron, trudności, stylów uczenia się.
- Integracja technik opartych na badaniach: CBT, Self-Reg, TUS, teorii umysłu, neuroedukacji, mindfulness.
- Wsparcie nauczycieli, pedagogów specjalnych, terapeutów i rodziców.
Ebooki znajdują się w zakładce: „eBooki” wraz z opisem i na głównym szablonie strony.
📚 Spis treści:
Wprowadzenie
🔹 Rozdział 1: Emocje – rozpoznawanie, rozumienie, wyrażanie
Scenariusz: „Mapa moich emocji”
– ćwiczenia z kolorami emocji, koło emocji, gesty i mimika, praca z lustrzanym odbiciem.
✅ Opiera się na badaniach Paul Ekman + podejściu do treningu emocji wg SCERTS.
🔹 Rozdział 2: Samoregulacja i strategia STOP
Scenariusz: „Zatrzymaj się i popatrz”
– ćwiczenia na rozpoznawanie oznak stresu, oddychanie pudełkowe, techniki uziemiania.
✅ Oparte na Self-Reg i CBT.
🔹 Rozdział 3: Trening umiejętności społecznych
Scenariusz: „Z kim mogę się zaprzyjaźnić?”
– symulacje rozmów, gra w role, analiza sytuacji społecznych.
✅ Z elementami TUS i teorii umysłu.
🔹 Rozdział 4: Elastyczność poznawcza
Scenariusz: „Inaczej też jest dobrze”
– ćwiczenia na zmianę perspektywy, łączenie nieoczywistych par, bajki z nieoczywistym zakończeniem.
✅ Opiera się na badaniach nad funkcjami wykonawczymi.
🔹 Rozdział 5: Komunikacja i rozumienie intencji
Scenariusz: „Co on miał na myśli?”
– ćwiczenia na rozpoznawanie metafor, ironii, intencji, pracy z komiksem.
✅ Oparte na teorii umysłu i pragmatyce językowej.
🔹 Rozdział 6: Zainteresowania jako zasób
Scenariusz: „Moja supermoc”
– praca z zainteresowaniami ucznia jako punktem wyjścia do projektów, prezentacji i współpracy z innymi.
✅ Zgodne z modelem neuroatypowej edukacji.
🔹 Rozdział 7: Mindfulness dla ucznia z Zespołem Aspergera
Scenariusz: „Oddycham i jestem tu”
– medytacja dźwięków, skanowanie ciała, ćwiczenia uważności sensorycznej.
✅ Na podstawie programów MindUp i „Mindfulness-Based Practices for Autistic Youth”.
🔹 Rozdział 8: Budowanie tożsamości i samoakceptacji
Scenariusz: „Jestem jaki jestem – i to jest OK”
– praca z poczuciem własnej wartości, tworzenie autoportretu emocjonalnego, karta „Jestem dobry w…”.
✅ Oparte na modelu pozytywnej psychologii i terapii narracyjnej.
Wprowadzenie
„Zrozumieć świat ucznia z Zespołem Aspergera – pierwsze kroki ku skutecznej rewalidacji”
Kiedy nauczycielka po raz pierwszy spotkała Maćka – wysokiego chłopca o bystrym spojrzeniu i fascynacji układami planetarnymi – nie przypuszczała, że za pozornym dystansem kryje się chłopiec o niezwykłej wrażliwości. Maciek znał na pamięć parametry orbitalne Plutona i potrafił godzinami opowiadać o ruchach księżyców Jowisza, ale nie potrafił znieść dźwięku dzwonka ani ironicznego żartu kolegi z klasy. Reagował impulsywnie, często wycofywał się w czasie zajęć, a jego obecność na przerwach była równie cicha, co samotna.
Nie był niechętny nauce. Nie był też „niegrzeczny”. Był po prostu inny. I potrzebował innego podejścia.
Czym jest Zespół Aspergera?
Zespół Aspergera (ZA), zgodnie z aktualną klasyfikacją DSM-5, nie stanowi już odrębnej jednostki diagnostycznej – został włączony w szerszą kategorię zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). Jednak w praktyce edukacyjnej i terapeutycznej pojęcie „Zespół Aspergera” wciąż funkcjonuje jako opis fenotypu osoby neuroatypowej, która nie wykazuje opóźnień rozwojowych ani deficytów intelektualnych, ale doświadcza istotnych trudności w zakresie komunikacji społecznej, elastyczności poznawczej i adaptacji do świata społecznego (American Psychiatric Association, 2013).
Jak pisze Tony Attwood – uznany psycholog kliniczny specjalizujący się w ZA – „dzieci z Zespołem Aspergera to osoby, których największym wyzwaniem jest społeczna intuicja, a największą siłą – logika i pasja poznawcza” (Attwood, 2007). Dla nauczycieli to uczniowie, którzy potrafią zachwycić, zaskoczyć, ale i wyzwać do pedagogicznej kreatywności.
Trudności w szkole – ukryty wymiar funkcjonowania
Dziecko z ZA często postrzegane jest jako inteligentne, samodzielne, „zdolne, ale dziwne” – co bywa pułapką. Pozorna sprawność językowa może maskować braki w rozumieniu niuansów społecznych, metafor, intencji czy żartów. Nieumiejętność odczytywania mowy ciała, napięcie przy zmianach planu dnia, trudności z współpracą grupową – to codzienność wielu takich uczniów.
Badania nad funkcjonowaniem dzieci z ASD wysokofunkcjonującym pokazują, że aż 75% z nich doświadcza wykluczenia społecznego lub niepowodzeń relacyjnych w środowisku szkolnym (Humphrey & Symes, 2011). Są bardziej podatne na stres, szczególnie w sytuacjach nieprzewidywalnych, wymagających szybkiej reakcji lub wielozadaniowości (García-Villamisar et al., 2020).
W badaniach neuropsychologicznych (Baron-Cohen, 2001) wykazano, że dzieci z ZA mają trudność z tzw. teorią umysłu – czyli zdolnością rozumienia, że inni ludzie mają odmienne myśli, emocje, zamiary. To przekłada się na wyzwania w pracy zespołowej, rozwiązywaniu konfliktów, rozumieniu złożonych poleceń czy niuansów językowych.
⚠️ Potrzeba przewidywalności i inne wyzwania
Wielu uczniów z ZA wykazuje:
- silną potrzebę rutyny i struktury, trudności z adaptacją do zmian, co może prowadzić do zachowań oporowych lub lękowych;
- dosłowność w rozumieniu języka, co utrudnia interpretację metafor, ironii czy zadań otwartych;
- nadwrażliwości sensoryczne (dźwiękowe, dotykowe, wzrokowe) – hałas przerwy szkolnej, silne światło w klasie, zapach obiadu mogą być źródłem cierpienia, a nie rozproszenia;
- ograniczone, ale bardzo intensywne zainteresowania, które mogą stać się mostem do zaangażowania edukacyjnego – jeśli są odpowiednio wykorzystane.
Jednocześnie – jak pokazują badania Simon Baron-Cohen i zespołu Cambridge Autism Research – osoby z ZA mogą posiadać ponadprzeciętne zdolności analityczne, systemowe i logiczne, szczególnie w obszarach STEM (science, technology, engineering, mathematics).
🛠️ Dlaczego rewalidacja jest niezbędna?
Rewalidacja, rozumiana jako indywidualna ścieżka wspierająca rozwój psychiczny, poznawczy i społeczny dziecka, jest kluczem do integracji, zrozumienia i wzmacniania potencjału ucznia z ZA. Nie chodzi wyłącznie o „nadrabianie braków”, ale o:
- budowanie kompetencji emocjonalnych i społecznych,
- wzmacnianie elastyczności poznawczej,
- rozwijanie umiejętności samoregulacji i samoświadomości,
- pracę nad komunikacją niewerbalną i intencjonalną,
- tworzenie przestrzeni na akceptację siebie i budowanie poczucia tożsamości.
Jak pisze Temple Grandin, autorka i badaczka z autyzmem: „Potrzebujemy nauczycieli, którzy nie będą próbowali zmieniać nas na siłę, ale zrozumieją, jak inaczej działa nasz mózg – i pozwolą mu rozkwitać” (Grandin & Panek, 2013).
Rewalidacja, gdy jest oparta na zrozumieniu neuronietypowości, może być takim właśnie ogrodem.
Kup eBook
Ebooki znajdują się w zakładce: „eBooki” wraz z opisem i na głównym szablonie strony.
smart-sens.org 