„Nie pytaj mnie, ile mam lat, ale co potrafię i czego chcę się nauczyć.”
Tak mogłaby brzmieć dewiza ludzi, których Mauro F. Guillén w swojej książce Perennialsi. Megatrendy tworzące społeczeństwo postpokoleniowe nazywa Perennialsami – pokoleniem, które wykracza poza metrykę, redefiniując pracę, edukację i styl życia.

Kim są Perennialsi?

Wbrew pozorom, nie chodzi tu o kolejne „pokolenie X, Y czy Z”. Perennialsi to ludzie w każdym wieku, którzy nie dają się zamknąć w pudełkach kalendarza. To osoby otwarte na ciągłą naukę, zmianę i rozwój. Guillén opisuje ich jako przeciwieństwo tradycyjnego podziału społeczeństwa na młodych, w średnim wieku i seniorów.

W świecie Perennialsów 70-latek może zaczynać nową ścieżkę zawodową, a 25-latek prowadzić firmę razem z doświadczonymi ekspertami. Wiek staje się tylko liczbą, a nie wyrokiem.

Megatrendy, które zmieniają obraz pracy i nauki

Guillén pokazuje, że globalne megatrendy – wydłużanie życia, cyfryzacja, mobilność, a także zmiana struktury zawodów – sprawiają, że edukacja i praca przestają być etapami w życiu.

1. Dłuższe życie = dłuższa aktywność
   Skoro średnia długość życia zbliża się do 90 lat, emerytura w wieku 60 lat staje się anachronizmem. Coraz więcej osób wybiera pracę do późnych lat, ale w zmienionej formie – elastycznej, zdalnej, opartej na wiedzy.
2. Uczenie się przez całe życie (lifelong learning)
   Perennialsi nie pytają: „Czy nie jestem za stary na studia?”, lecz „Jakiego kursu online potrzebuję, żeby wejść w nową branżę?”. Widzimy to już dziś: seniorzy programują, uczą się języków, prowadzą kanały na YouTube.
3. Granice pokoleń się zacierają
   W firmach coraz częściej pracują razem 20- i 70-latkowie, dzieląc się kompetencjami. To nie „młody zna się na technologii, a starszy na życiu” – to współdzielona mądrość i różnorodność doświadczeń.

Perennials w pracy – nowa wartość starszych pracowników

Jeszcze niedawno dominował mit: „po 50. roku życia człowiek traci zdolność uczenia się”. Dzisiejsze badania neurobiologiczne pokazują, że mózg zachowuje plastyczność nawet w późnym wieku. Nowe doświadczenia, języki, umiejętności – to wszystko może być rozwijane przez całe życie.

Perennialsi wnoszą do pracy:

• doświadczenie i odporność – przeszli przez kryzysy, znają strategie radzenia sobie,
• umiejętność adaptacji – wielu musiało zmieniać branże i technologie,
• stabilność i lojalność – cenione szczególnie w firmach opartych na relacjach,
• mentoring – starsi pracownicy stają się przewodnikami dla młodszych.

Jak mówi Guillén: „Perennialsi nie przestają być potrzebni – oni stają się coraz bardziej kluczowi.”

Nauka w każdym wieku – drugi (a nawet trzeci) start

Historia Marii, 68-letniej emerytowanej nauczycielki matematyki, jest tego dowodem. Po przejściu na emeryturę zapisała się na kurs grafiki komputerowej. Dziś projektuje infografiki edukacyjne i prowadzi warsztaty dla młodzieży. „Zawsze chciałam rysować, teraz mam czas i technologię, żeby się tego nauczyć” – mówi.

Guillén podkreśla: takie przykłady będą coraz częstsze, bo granice między nauką, pracą i odpoczynkiem się zacierają. Żyjemy w erze, gdzie można zaczynać od nowa wiele razy.

Perennialsi a społeczeństwo postpokoleniowe

Tradycyjny podział: dziecko – uczeń – pracownik – emeryt przestaje obowiązywać.
Społeczeństwo postpokoleniowe to świat, w którym:

• ludzie starsi pracują z pasją,
• młodzi uczą się od starszych i odwrotnie,
• edukacja trwa całe życie,
• wiek nie jest już granicą rozwoju, ale jednym z wielu parametrów człowieka.

Co to oznacza dla przyszłości?

1. Firmy muszą inwestować w różnorodność wiekową i doceniać talenty niezależnie od PESEL-u.
2. Szkoły i uniwersytety stają się otwarte dla ludzi w każdym wieku – to już nie tylko miejsca dla młodzieży.
3. Polityka społeczna powinna wspierać pracę elastyczną i edukację w późnym wieku.
4. My sami powinniśmy redefiniować swoje życie – zamiast „jestem za stary”, pytać: „czego nowego chcę spróbować?”.

Co mówią badania?

• Dojrzewanie mózgu trwa dłużej, niż myślimy. Rejony odpowiedzialne za funkcje wykonawcze (kora przedczołowa) różnicują się i „doszlifowują” po 20. roku życia — nawet do trzeciej dekady życia. Nature
• Różne zdolności poznawcze mają różne „piki”. Przetwarzanie szybkościowe i pamięć robocza zwykle osiągają szczyt we wczesnej dorosłości, ale słownictwo i wiedza (tzw. inteligencja skrystalizowana) rosną aż do późnej dorosłości (60–70+). Innymi słowy: mózg nie ma jednego wieku „najlepszej formy”. PMC
• Z wiekiem spada głównie „płynność” (speed), rośnie „mądrość” (knowledge). Uśredniając populacyjnie: zdolności płynne maleją w dorosłości, za to skrystalizowane — oparte na doświadczeniu — nadal się poprawiają. PMCPubMed
• Plastyczność nie znika u dorosłych. Klasyczne badanie z nauką żonglowania pokazało mierzalne, treningowo-zależne zmiany istoty szarej u dorosłych — dowód na strukturalną neuroplastyczność po 20. roku życia. PubMedPsychStix
• Ćwiczenia naprawdę „powiększają” pamięć. Roczny trening aerobowy u starszych dorosłych zwiększał objętość hipokampa (~2%) i poprawiał pamięć przestrzenną — efekt odwracał 1–2 lata typowej utraty objętości. pnas.orgPubMed
• Trening poznawczy działa, lecz transfer jest ograniczony. Duże badania (ACTIVE) pokazują trwałe zyski w trenowanych umiejętnościach i pewne przełożenie na codzienne funkcjonowanie; szeroki „transfer” na wszystkie domeny bywa niewielki. Model STAC opisuje, jak mózg kompensuje starzenie, budując „rusztowania” funkcjonalne. PMC+1

Zatem 20-latek to: szybkie przetwarzanie, wysoka elastyczność uczenia się nowych reguł; kora przedczołowa jeszcze się doskonali (planowanie, hamowanie reakcji). 50+ lat: wolniejsze tempo i krótsza pamięć robocza kompensowane większym zasobem wiedzy, lepszym słownictwem, strategiami i doświadczeniem dziedzinowym. W obu grupach mózg pozostaje plastyczny — zmienia się tylko „paliwo”: młodsi bazują na szybkości, starsi na strategii i zasobach. NaturePMC+1 Młodszy szybko dobiegnie do celu, starszy zna krótsza drogę…

5 praktyk „młodego mózgu w każdym wieku”

1. Aeroby 3–4× w tygodniu (marsz, rower, pływanie) — wspierają hipokamp i BDNF. PubMed
2. Trening poznawczy „z sensem” (zadania bliskie pracy/hobby), a nie same gry — gwarantuje realny transfer. PMC
3. Nauka nowej złożonej umiejętności (instrument, żonglowanie, język obcy) — celowo trudna, żeby „poruszyć” sieci neuronalne. PubMed
4. Miks „płynne + skrystalizowane”: nowa dziedzina + zastosowanie zasobów doświadczenia (mentoring, projekty międzygeneracyjne). PMC
5. Higiena snu i stresu — warunek konsolidacji pamięci i utrzymania tempa uczenia.

Podsumowanie

Perennialsi to nie moda, ale nowa tożsamość społeczna. Mauro F. Guillén pokazuje, że przyszłość należy nie tylko do młodych, ale do wszystkich, którzy potrafią być ciekawi, otwarci i elastyczni.

Jak powiedział jeden z uczestników badań cytowanych w książce:
„Nie jestem pięćdziesięciolatkiem ani siedemdziesięciolatkiem. Jestem człowiekiem, który wciąż chce się uczyć i tworzyć. To mnie definiuje.”