🎓 Nowe kompetencje pedagoga specjalnego od września

Co się zmieniło, jakie są kluczowe zadania, obowiązki prawne i dokumentacja?

📘 Wprowadzenie

Od 1 września 2022 roku w polskich szkołach i przedszkolach weszły w życie przepisy wprowadzające nową rolę pedagoga specjalnego.
To efekt nowelizacji Rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z 9 sierpnia 2022 r. (Dz.U. 2022 poz. 1596), które ujednoliciło system wsparcia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE).

Nowe przepisy to nie tylko zmiana nazwy stanowiska — to zmiana filozofii pracy szkoły. Pedagog specjalny stał się osobą łączącą nauczycieli, rodziców, terapeutów, psychologa i ucznia w spójnym systemie wsparcia.

🧩 Kim jest pedagog specjalny w nowym systemie?

Pedagog specjalny to specjalista, który ma:

przygotowanie pedagogiczne,
ukończone studia w zakresie pedagogiki specjalnej,
kompetencje diagnostyczne, terapeutyczne i doradcze.

W odróżnieniu od pedagoga szkolnego, jego zadaniem nie jest wyłącznie pomoc wychowawcza czy profilaktyka, ale koordynacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej (PPP) w odniesieniu do uczniów z:

niepełnosprawnością (w tym z ASD, afazją, niepełnosprawnością intelektualną),
zaburzeniami emocjonalnymi i zachowania,
specyficznymi trudnościami w uczeniu się,
niedostosowaniem społecznym,
chorobami przewlekłymi.

➡️ Pedagog specjalny w Polsce: przepisy prawne i regulacje (stan na 2025 rok)

📚 Co się zmieniło od września 2022?

1️⃣ Wprowadzenie obowiązku zatrudnienia pedagoga specjalnego

Każda szkoła i przedszkole, w zależności od liczby uczniów, ma obowiązek zatrudnić pedagoga specjalnego.
Od roku szkolnego 2022/2023 wdrożono to etapami – najpierw w dużych szkołach i placówkach integracyjnych, a od 1 września 2024 r. obowiązek dotyczy już wszystkich szkół.

2️⃣ Nowa rola – nie tylko terapia, ale także koordynacja działań

Pedagog specjalny wspiera nauczycieli i wychowawców w planowaniu działań wobec uczniów z SPE, bierze udział w opracowaniu:

WOPFU (Wielospecjalistycznej Oceny Poziomu Funkcjonowania Ucznia),
IPET (Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego),
PDW (Planu Działań Wspierających),
oraz opinii i rekomendacji wynikających z orzeczeń i opinii PPP.

3️⃣ Zwiększenie odpowiedzialności za współpracę między nauczycielami

Nowe przepisy podkreślają konieczność współdziałania całego zespołu specjalistów – pedagog specjalny pełni funkcję pośrednika i doradcy w komunikacji pomiędzy nauczycielami a rodzicami ucznia.

4️⃣ Zmiany w dokumentacji

Od 2022 r. wprowadzono obowiązek prowadzenia i współtworzenia:

dokumentacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
arkuszy wielospecjalistycznych,
opinii diagnostycznych,
planów zajęć rewalidacyjnych i terapeutycznych,
sprawozdań z ewaluacji IPET i PDW.

Pedagog specjalny koordynuje pracę całego zespołu nauczycieli – nie tylko uczestniczy, ale też dba o zgodność działań z dokumentacją prawną.

➡️ Pedagog specjalny w małej szkole wiejskiej: wyzwania i strategie

⚖️ Obowiązki prawne pedagoga specjalnego

Zgodnie z rozporządzeniem MEN, pedagog specjalny ma obowiązek:

rozpoznawać indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne uczniów,
współorganizować proces kształcenia uczniów z orzeczeniami,
udzielać nauczycielom wsparcia w dostosowywaniu metod i form pracy,
opracowywać i aktualizować IPET, WOPFU, PDW,
wspierać rodziców w rozumieniu trudności dziecka,
monitorować efekty pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

To ogromna odpowiedzialność — dlatego coraz więcej placówek wprowadza zespoły ds. pomocy psychologiczno-pedagogicznej z pedagogiem specjalnym w roli koordynatora.

➡️ Najlepsze materiały dydaktyczne dla pedagoga specjalnego

🧠 Kluczowe kompetencje pedagoga specjalnego

Od września 2022 MEN wskazuje na potrzebę rozwijania tzw. kompetencji miękkich i diagnostycznych:

Kategoria	Przykładowe kompetencje
Diagnostyczne	analiza WOPFU, interpretacja opinii PPP, obserwacja funkcjonowania ucznia
Terapeutyczne	prowadzenie zajęć rewalidacyjnych, socjoterapeutycznych, TUS, komunikacja wspomagająca (AAC, PECS)
Koordynacyjne	planowanie działań w zespole, prowadzenie narad, współpraca z nauczycielami i rodzicami
Prawne i dokumentacyjne	znajomość rozporządzeń MEN, praw ucznia z orzeczeniem, prowadzenie dokumentacji IPET, PDW
Empatyczne i komunikacyjne	współpraca z rodziną ucznia, rozwiązywanie konfliktów, mediacje edukacyjne

📄 Dokumentacja prowadzona przez pedagoga specjalnego

W codziennej pracy pedagog specjalny prowadzi:

arkusze obserwacji ucznia,
IPET / WOPFU / PDW,
sprawozdania semestralne,
plany zajęć terapeutycznych i rewalidacyjnych,
protokoły z posiedzeń zespołu ds. pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
notatki ze spotkań z rodzicami i specjalistami.

Warto pamiętać, że dokumentacja ta podlega kontroli kuratorium oraz musi być zgodna z aktualnymi wytycznymi MEN i RODO.

🌟 Przeczytaj eBook:

📘 Orzeczenie, IPET i praktyka – Kompletny przewodnik dla nauczycieli i pedagogów specjalnych eBook 17zł

🧭 Współpraca pedagoga specjalnego z zespołem

Nowa rola pedagoga specjalnego wymaga otwartości na współpracę.
To osoba, która:

łączy wiedzę prawną, terapeutyczną i dydaktyczną,
potrafi zaplanować pomoc uczniowi w sposób całościowy,
wspiera nauczycieli w adaptacji materiałów dydaktycznych,
inicjuje spotkania zespołów interdyscyplinarnych.

W praktyce to właśnie pedagog specjalny coraz częściej prowadzi dokumentację zespołową i nadzoruje harmonogram pomocy uczniom z orzeczeniami.

➡️ Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego – jak je interpretować i wdrażać?

💡 Wskazówki praktyczne

Regularnie aktualizuj WOPFU i IPET – co najmniej dwa razy w roku.
Prowadź dziennik działań specjalisty – nawet jeśli szkoła nie wymaga go formalnie.
Buduj relacje z rodzicami – oni są częścią zespołu wspierającego.
Ucz się nowoczesnych metod pracy – np. SCERTS, TEACCH, Self-Reg.
Śledź zmiany w prawie oświatowym – szczególnie rozporządzenia dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

🔍 Podsumowanie

Nowe przepisy uczyniły z pedagoga specjalnego centralną postać w systemie pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
To już nie tylko nauczyciel wspomagający, ale ekspert, doradca, koordynator i lider współpracy.
Od jego kompetencji zależy skuteczność działań wobec uczniów z trudnościami – zarówno edukacyjnymi, jak i emocjonalnymi.

Pedagog specjalny w XXI wieku to profesjonalista interdyscyplinarny – łączy wiedzę psychologiczną, prawną, dydaktyczną i terapeutyczną.

🌟 Przeczytaj eBook:

📘 Scenariusze zajęć rewalidacyjnych dla przedszkolaków z afazją eBook 22 zł

💬 FAQ

1. Czy każda szkoła musi zatrudnić pedagoga specjalnego?
Tak. Od 1 września 2024 r. obowiązek ten dotyczy wszystkich szkół i przedszkoli publicznych, niezależnie od typu placówki.

2. Czy pedagog specjalny może prowadzić zajęcia rewalidacyjne?
Tak, jeśli ma odpowiednie kwalifikacje w danym zakresie (np. oligofrenopedagog, surdopedagog, tyflopedagog).

3. Jakie dokumenty musi przygotowywać pedagog specjalny?
IPET, WOPFU, PDW, sprawozdania z realizacji, arkusze obserwacji, notatki ze spotkań, protokoły zespołów PPP.

4. Czy pedagog specjalny jest odpowiedzialny za szkolenia nauczycieli?
Nie formalnie, ale może wspierać nauczycieli w zakresie dostosowań, metod pracy i interpretacji zaleceń z orzeczenia.

➡️ Wsparcie pedagoga specjalnego dla uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego

💬 Zostań z nami i rozwijaj swoje kompetencje!

📘 Subskrybuj smart-sens.org — zyskaj dostęp do:

🧩 Scenariuszy zajęć rewalidacyjnych i korekcyjno-kompensacyjnych
🧠 Gotowych kart pracy i narzędzi diagnostycznych
💬 Inspirujących artykułów o edukacji, emocjach i komunikacji