Wprowadzenie
Dysleksja rozwojowa jest jednym z najpowszechniejszych zaburzeń uczenia się, dotykającym szacunkowo 5-15% dzieci w wieku szkolnym. widokipsychoterapia.pl+2Novakid+2 Choć przyczyny są wieloczynnikowe — genetyczne, neurobiologiczne, środowiskowe — to kluczową barierą pozostaje płynne czytanie: zdolność do automatycznego i swobodnego dekodowania oraz rozumienia tekstu. Naczelna Izba Lekarska+1 W niniejszym artykule przedstawiamy plan terapii od najwcześniejszych etapów głosek, przez składanie sylab, aż do osiągnięcia płynności czytania — oparty na najnowszych badaniach i praktykach terapeutycznych.
1. Zrozumienie problemu: od głosek do płynności
1.1 Funkcje fonologiczne i dekodowanie
Jednym z najlepiej udokumentowanych mechanizmów dysleksji jest deficyt w świadomości fonologicznej – czyli zdolności do rozpoznawania, analizowania i manipulowania dźwiękami mowy (fonemami). widokipsychoterapia.pl+1 Uczeń może mieć trudność w połączeniu litery z odpowiadającym jej dźwiękiem, co utrudnia dekodowanie słów i tworzenie automatyzmu czytania.
1.2 Trudności w płynności i zrozumieniu
Badania pokazują, że uczniowie z dysleksją często czytają wolniej, z większą liczbą błędów, i mają trudności ze zrozumieniem tekstu — szczególnie gdy czytanie wymaga automatyzacji i przewidywania tekstu. Novakid Co więcej, neuroobrazowanie wskazuje na zmiany w połączeniach mózgowych związanych z czytaniem płynnym. Naczelna Izba Lekarska
2. Składniki skutecznej terapii czytania – plan krok po kroku
2.1 Etap I – Głoski i sylaby (dzieci rozpoczynające naukę)
Cel: ugruntowanie fonem‐grafem oraz sylab jako podstawy czytania.
Aktywności:
- ćwiczenia świadomości fonologicznej: rozdzielanie słów na głoski/sylaby, łączenie ich, manipulacje (dodawanie/odejmowanie)
- nauka liter i ich dźwięków w sposób multisensoryczny (wzrok-dotyk-słuch)
- składanie prostych sylab (np. ma, la, mi, ma-mi) i krótkich wyrazów
Badania wskazują, że wczesne interwencje fonologiczne mają silny wpływ na późniejszą płynność czytania. Cudowne Dziecko+1
2.2 Etap II – Składanie sylab i słów, rozwój dekodowania
Cel: zwiększenie automatyzmu dekodowania słów i zmniejszenie zależności od „literowanie w myślach”.
Aktywności:
- czytanie sylab, krótkich słów, zwiększanie długości i trudności
- ćwiczenia „szybkiego czytania” (np. flashcards) w celu zwiększenia szybkości rozpoznawania wyrazów
- wprowadzenie treści zrozumiałych, ale wymagających – stopniowe budowanie słownictwa i struktur językowych
Warto w tej fazie wykorzystać narzędzia, które monitorują płynność czytania i wskazują, gdzie jest stagnacja, aby odpowiednio dostosować intensywność. umcs.pl
2.3 Etap III – Płynność czytania i rozumienie tekstu
Cel: osiągnięcie automatyzmu czytania tak, że dekodowanie nie zabiera uwagi — co pozwala skupić się na znaczeniu tekstu.
Aktywności:
- czytanie na głos w tempie naturalnym, z modulacją głosu, intonacją
- zadania czytania ze zrozumieniem: pytania, streszczenia, przewidywanie treści
- ćwiczenia prędkości i dokładności: np. „czytaj i mierz czas”, „wychwytuj błędy”, „czytaj z rosnącym stopniem trudności”
- praca nad automatyzacją przez powtarzanie i utrwalanie wyrazów wysokiej częstotliwości (sight words)
Badania projektowe wykazały, że mechanizmy płynnego czytania można rozwijać również u dzieci z dysleksją, jeśli terapia jest odpowiednio intensywna i ukierunkowana. Naczelna Izba Lekarska
👇 Przeczytaj:
3. Intensywność, monitoring i adaptacja – warunki skutecznej terapii
3.1 Intensywność i częstotliwość
Metaanalizy wskazują, że im wcześniej i im intensywniej wdrożona terapia, tym lepsze efekty. Terapie oparte na krótszych, regularnych sesjach (np. 3-5 razy w tygodniu) dają lepsze wyniki niż raz w tygodniu. umcs.pl
3.2 Monitorowanie postępów i dostosowanie programu
Kluczowe elementy:
- pomiary tempa czytania, dokładności i zrozumienia (np. słowa/minutę, błędy/minutę)
- analiza błędów – czy błędy są fonologiczne, wzrokowe, czy semantyczne?
- dostosowanie programu: jeśli dziecko utknęło, wprowadzenie dodatkowych ćwiczeń fonologicznych lub multisensorycznych
3.3 Podejście multisensoryczne i wspieranie automatyzacji
Multisensoryczne strategie (łączące słuch, wzrok, ruch, dotyk) są szczególnie rekomendowane w terapii dysleksji — pomagają stworzyć silniejsze asocjacje liter-dźwięków-ruchów. Ważne jest też, aby terapia przechodziła od bardzo kontrolowanych ćwiczeń do bardziej naturalnych i funkcjonalnych tekstów.
4. Wsparcie technologiczne i nowoczesne narzędzia
Nowe badania wskazują, że technologie czytania wspomaganego (np. narzędzia z śledzeniem wzroku, gry edukacyjne, wizualizacja 3-D tekstu) mogą znacząco wspierać uczniów z dysleksją. Na przykład:
- Badanie z narzędziem „attention-driven read-aloud” wykazało poprawę rozumienia tekstu o około 24% u dzieci z dysleksją. arXiv
- Nowa praca z 2025 roku pokazuje, że metoda 3D semantycznej wizualizacji tekstu może pomóc w zrozumieniu narracji przez osoby z dysleksją. arXiv
Warto więc włączać technologie jako wzbogacenie terapii — nie zastępstwo. Narzędzia powinny być dostosowane do indywidualnego profilu dziecka.
5. Współpraca szkoła-terapia-dom: rola nauczycieli i rodziców
5.1 Rola szkoły i nauczyciela
- zaplanowanie indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET/WOPFU) z jasnymi celami czytania i płynności,
- regularne ćwiczenia w klasie (np. czytanie na głos, krótkie teksty, szybkie ćwiczenia dekodowania),
- dostosowanie warunków (np. mniej bodźców, więcej czasu, wsparcie metody multisensorycznej).
5.2 Rola rodziców i domu
- codzienne, krótkie ćwiczenia fonologiczne i czytania (10-15 minut) — lepiej niż jedna długa sesja raz w tygodniu,
- wspieranie motywacji i samooceny: dzieci z dysleksją często doświadczają frustracji i zakładają, że „czytanie nie jest dla mnie”, — ważne jest budowanie sukcesów i pozytywnego doświadczenia czytania,
- współpraca z terapeutą i nauczycielem — monitorowanie progresu i dostosowywanie ćwiczeń.
6. Podsumowanie i rekomendacje kliniczne
Dysleksja nie jest wyrokiem, lecz wyzwaniem — i może być skutecznie wspierana. Kluczem jest wczesna interwencja, systematyczna praca od głosek przez sylaby do słów, intensywna terapia, monitorowanie postępów oraz wsparcie technologiczne i środowiskowe. Współpraca szkoły, terapeuty i rodziny czyni program “od głosek do płynności” osiągalnym.
Rekomendacje:
- Rozpocznij terapię jak najwcześniej — kiedy pojawią się pierwsze trudności.
- Ustal realistyczne cele: poprawa dekodowania → zwiększenie płynności → rozumienie tekstu.
- Staraj się wdrażać terapię co najmniej 3-5 razy w tygodniu.
- Regularnie mierz tempo i dokładność czytania — dane mówią głośniej niż intuicja.
- Wykorzystuj strategie multisensoryczne i technologie wspierające — jako elementy uzupełniające.
- Wspieraj motywację dziecka, buduj pozytywne doświadczenia czytania, monitoruj emocje i samoocenę.
👇 Przeczytaj:
📌 Powiązane
- Terapia pedagogiczna dla dzieci z dysleksją – jak rozwijać umiejętność czytania i pisania?
- Jak działa mózg dziecka z dysleksją?
- Przewodnik dla nauczycieli i terapeutów: Jak uczyć czytania ucznia z dysleksją
- Trening Pisania i Czytania dla Dzieci z Trudnościami Edukacyjnymi: Skuteczne Metody Terapii Pedagogicznej
- Jak pracować z dziećmi z dysleksją? Terapeutyczne Zajęcia Korekcyjno-Kompensacyjne
- Ocena Efektywności Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej dla dziecka z dysleksją: Przykład postępów
- Zajęcia specjalistyczne
- Terapia pedagogiczna
❓ Najczęściej zadawane pytania o terapię czytania w dysleksji
1. Od czego zacząć terapię dysleksji?
Najlepiej zacząć od oceny świadomości fonologicznej: rozpoznawania głosek, łączenia ich, dzielenia na sylaby. To fundament czytania. Wczesna interwencja znacząco poprawia późniejszą płynność.
2. Czy dziecko z dysleksją może nauczyć się płynnie czytać?
Tak. Badania pokazują, że dzięki intensywnej pracy (3–5 sesji tygodniowo), metodzie multisensorycznej i regularnemu monitoringu postępów — większość dzieci osiąga płynność czytania, choć często w wolniejszym tempie niż rówieśnicy.
3. Jakie ćwiczenia najbardziej pomagają w dysleksji?
Najbardziej skuteczne są:
- ćwiczenia fonologiczne (głoski, sylaby),
- dekodowanie krótkich słów,
- powtarzanie wyrazów o wysokiej częstotliwości,
- czytanie na głos,
- multisensoryczne metody (dotyk, ruch, wzrok, słuch).
Najlepiej, gdy są krótkie, regularne i powtarzalne.
4. Ile trwa terapia czytania u dziecka z dysleksją?
Pierwsze efekty pojawiają się zwykle po 3–4 miesiącach systematycznej pracy. Pełny program „od głosek do płynności” trwa średnio 1–2 lata, w zależności od nasilenia trudności i intensywności terapii.
5. Czy dysleksję można „wyleczyć”?
Dysleksja nie mija, ale można skutecznie kompensować jej skutki. Dziecko może czytać płynnie i zrozumiale, jeśli otrzyma odpowiednie wsparcie, a strategie zostaną dostosowane do jego profilu uczenia się.
6. Czy technologie pomagają w terapii dysleksji?
Tak. Badania wskazują, że narzędzia wspomagające czytanie (audiobooki, aplikacje fonologiczne, programy śledzące wzrok, wizualizacje 3D tekstu) przyspieszają rozwój płynności. To dodatek, który wspiera terapię — ale jej nie zastępuje.
7. Jak pracować z dzieckiem z dysleksją w domu?
Najlepiej codziennie, krótkimi sesjami 10–15 minut. Warto:
– ćwiczyć głoski i sylaby,
– wspólnie czytać krótkie teksty,
– pogłębiać słownictwo,
– chwalić wysiłek i postęp,
– unikać presji i porównywania z rówieśnikami.
8. Dlaczego dziecko z dysleksją czyta „litera po literze”?
To objaw trudności z automatyzacją dekodowania. Wymaga to ćwiczeń scalania głosek, rozpoznawania całych sylab i powtarzania wyrazów o wysokiej częstotliwości, aż do osiągnięcia płynności.
9. Jak nauczyciel może wspierać ucznia z dysleksją w klasie?
- wydłużyć czas na czytanie,
- pozwolić korzystać z audiobooków,
- unikać głośnego czytania „na forum” bez przygotowania,
- stosować teksty o rosnącej trudności,
- monitorować tempo i dokładność,
- współpracować z terapeutą i rodzicami.
10. Czy dziecko z dysleksją może mieć dobre wyniki w nauce?
Oczywiście! Dysleksja nie dotyczy inteligencji. Przy wsparciu, indywidualizacji pracy i systematycznej terapii — dziecko może osiągać bardzo dobre wyniki, rozwijać mocne strony i być efektywnym uczniem.
💎 Subskrypcja
💎 Subskrypcja miesięczna 9 zł to dostęp do:
📚 Opisów i narzędzi terapeutycznych: Terapii pedagogicznej oraz Zajęć specjalistycznych/rewalidacyjnych/Arkuszy i innych w górnych zakładkach strony.
🧩 gotowych scenariuszy lekcji i godzin wychowawczych
🎯 programów rozwojowych, TUS i narzędzi do pracy indywidualnej,
🧠 ciekawych materiałów o emocjach, komunikacji i profilaktyce.
W naszej Strefie Edukacji z Sensem znajdziesz również:
📖 eBooki z konkretnymi rozwiązaniami i ćwiczeniami,
🗂️ scenariusze zajęć krok po kroku,
💬 narzędzia do pracy profilaktycznej i wychowawczej.
🔹 Codziennie wolne, nowe treści w artykułach na smart-sens.org.
👇 Przeczytaj:
smart-sens.org 