Przygotowanie

Proksemika to nauka zajmująca się badaniem wzajemnego wpływu relacji przestrzennych między osobami na ich psychikę, sposób komunikacji i przyszłe interakcje. Takie podejście w psychologii zostało stworzone i spopularyzowane przez amerykańskiego antropologa i etnologa Edwarda Twitchella Halla, który w książce Ukryty Wymiar opisał największe tajemnice jakie kryje przed nami przestrzeń.

Prowadzący powinien się upewnić, że dzieci mają wystarczające umiejętności do realizacji tego tematu. To może być dobry moment na przegląd treści poruszonych na wcześniejszych spotkaniach / materiału zrealizowanego podczas wcześniejszych spotkań, aby właściwie przygotować dzieci do przyswojenia nowych informacji. Podczas wybierania materiałów i zasobów uzupełniających scenariusz lekcji (np. książek, filmów) należy spojrzeć na nie z perspektywy dzieci. Znajdź materiały, które wzbogacą zajęcia i sprawią, że nawiążesz lepszą komunikację z uczestnikami.

Po wybraniu materiałów i upewnieniu się, że docelowa grupa będzie w stanie zrozumieć treść lekcji, można zorganizować miejsce zajęć i usadzić wszystkich uczestników w kręgu. Postaw w widocznym i łatwo dostępnym dla siebie miejscu tablicę z przymocowaną kartką B1 oraz markerem i rozpocznij zajęcia.

Wprowadzenie

Prowadzący wita uczestników i przeprowadza tzw. rundkę. Każdy odpowiada na pytania: Jak się dzisiaj czujesz? Co wydarzyło się u ciebie w ostatnim tygodniu? Następnie nauczyciel wprowadza dzieci do tematu i następuje burza mózgów o tym, czym jest przestrzeń. Na koniec powstaje wspólna definicja przestrzeni i granic osobistych.

Przestrzeń to miejsce w którym żyjemy, poruszamy się i wchodzimy w interakcje z innymi. Wszystko to, co widzimy, czujemy i doświadczamy znajduje się w przestrzeni.

Granice osobiste to strefy naruszane przez nas podczas kontaktów z innymi. Każdy człowiek ma swoje własne granice, które jednak najczęściej wyglądają podobnie.

Granice osobiste dzielą się na następujące strefy:

• Strefa prywatna — od 15 do 45 cm. Mają do niej wstęp tylko ludzie z którymi łączy nas szczególna więź. Naruszenie tej strefy budzi duży dyskomfort.
• Strefa osobista — od 45 do 120 cm. Mają do niej wstęp znajomi z pracy, koledzy ze szkoły i przyjaciele.
• Strefa społeczna — od 120 do 350 cm. Taki dystans pozwala na kontakt z nieznajomymi.
• Strefa publiczna — powyżej 350 cm. Taki dystans pozwala na przemówienia i formalne wykłady.

Granica Komfortu

Dzieci wstają i formują krąg przestrzeni osobistej. Jedno z nich wchodzi do środka i zamyka oczy. Zostaje poproszone o to, żeby powiedziało „STOP”, gdy poczuje, iż pozostałe dzieci są tak blisko, że już bliżej być nie powinny. Pozostali uczestnicy łapią się za ręce i na znak prowadzącego powoli zawężają krąg. Zatrzymują się dopiero na sygnał dziecka w środku. Uczestnicy zmieniają się po kolei, aż każdy z nich wyznaczy swoją granicę komfortu.

Nauczyciel rysuje mapę stref komfortu każdego dziecka na dużej kartce i omawia ćwiczenie z grupą. Może zapytać: Jakie emocje pojawiały się, kiedy inni zbliżali się do was? Jak się czuliście, kiedy postawiliście granicę mówiąc „STOP”? Ważne jest zwrócenie uwagi na to, że każdy z nas ma swoją strefę komfortu i zawsze należy ją szanować.

Strażnik Przestrzeni

Każdy uczestnik otrzymuje kartkę z rysunkiem granic osobistych i kredki/długopisy. Zadaniem dzieci jest uzupełnienie grafiki (narysowanie lub napisanie) osobami, które mogą przebywać w konkretnych strefach. Po wykonaniu zadania prowadzący omawia z grupą stworzone prace. Może zapytać: Co myślicie o tych ludziach? Jak wygląda wasz kontakt z tymi osobami?

Terytorium Społeczne

Trener dzieli dzieci na pary. Każda para losuje jeden odcinek sznurka
(odcinki 45 cm, 120 cm, 350 cm i 360 cm) oraz jeden opis zdarzenia na podstawie którego ma odegrać scenkę.

Uczestnicy mogą zrealizować następujące sytuacje społeczne:

• Rodzeństwo zobaczyło się po długiej rozłące. Jedno z dzieci było na dwutygodniowym obozie. Spotykają się na parkingu na który przyjechał autobus. Rozmawiają o tym, jak było na wycieczce i cieszą się, że się widzą.
• Koledzy z równoległych klas spotykają się na korytarzu szkoły. Jeden podchodzi do drugiego i pyta, czy nie widział jego grupy. Wszyscy mieli pójść na stołówkę. Chłopiec wrócił do klasy po czapkę i odkrył, że poszli bez niego.
• Na peronie stoi dziecko z mamą. Podchodzi do nich nieznajomy pan i pyta, czy pociąg do Krakowa już odjechał. Dziecko odpowiada, że jeszcze nie odjechał.
• Pan dyrektor zorganizował apel na którym informuje o osiągnięciach sportowych uczniów. Mówi o tym, że Jaś zdobył pierwsze miejsce w pływaniu. Gratuluje mu publicznie.

Po wykonaniu scenek prowadzący omawia je z grupą. Może zapytać: Czy wylosowane odległości zawsze pasowały do wybranej scenki? Jeśli nie, to jaka odległość byłaby lepsza? Jak się czuliście rozmawiając w takiej odległości?

Podsumowanie

Prowadzący zbiera informacje zwrotne od każdego uczestnika i podsumowuje zajęcia. Może zapytać: Co było dla was nowe, ważne, ciekawe? Następuje czas na indywidualne pytania i uwagi.

Dodatkowe Pomysły

Przedstawiony scenariusz można wykorzystać do zajęć w dziadzie podczas których prowadzący będzie prezentował treści i wykonywał ćwiczenia wspólnie z uczestnikiem zajęć. Dziecko może samo określić swoje granice osobiste.

Nauczyciel może również przeprowadzić lekcję on-line podczas której udostępni uczestnikom ekran i pozwoli im wykonać ćwiczenia. Prowadzący w trakcie wcześniejszego spotkania informuje o tym, że dzieci będą potrzebować kogoś do pomocy przy zbieraniu materiałów i wykonywaniu ćwiczeń. Pomocnicy otrzymują przez e-mail rysunek granic osobistych, a w trakcie zajęć tworzą krąg przestrzeni osobistej i realizują sytuacje społeczne.

autor: Sylwia Sitkowska, Maria Kocurowska, Damian Berent

źródło: Naucz mnie jak radzić sobie … Sensus, Gliwice 2021