Ćwiczenia wspierające rozwój poznawczy, emocjonalny i sensoryczny
Letnie miesiące to nie tylko czas wypoczynku, ale też świetna okazja do prowadzenia lekkich, angażujących i skutecznych zajęć rewalidacyjnych. Dzieci z wyzwaniami rozwojowymi – ze spektrum autyzmu, ADHD, afazją, niepełnosprawnością intelektualną czy trudnościami emocjonalnymi – potrzebują systematycznego, ale elastycznego wsparcia również podczas wakacji.
W tym artykule znajdziesz gotowe pomysły na letnie zajęcia rewalidacyjne, które łączą zabawę z terapią, naukę z ruchem i wyciszenie z ekspresją.
🧠 Dla kogo są te zajęcia?
- dzieci z ASD (autyzm, Zespół Aspergera),
- uczniowie z trudnościami emocjonalnymi i regulacyjnymi,
- dzieci z ADHD i problemami z koncentracją,
- dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
- uczniowie z trudnościami sensorycznymi (SI) i komunikacyjnymi (np. afazja, mutyzm).
🌿 1. Letnia ścieżka sensoryczna
🔹 Cele: rozwój integracji sensorycznej, motoryki dużej, uważności
Zorganizuj ścieżkę z naturalnych materiałów:
- tacki z piaskiem, wodą, trawą, kamykami, szyszkami, korytami sensorycznymi,
- dzieci przechodzą ścieżkę boso, dotykają, wąchają, nazywają wrażenia.
Dodatek: karta pracy „Co poczułem pod stopą?” – dziecko rysuje teksturę i wybiera emocję (radość, śmiech, zdziwienie, brr…).
🧠 Cel karty:
- rozwijanie świadomości sensorycznej (dotyk, propriocepcja),
- ćwiczenie opisywania wrażeń ciała,
- identyfikacja i wyrażanie emocji związanych z bodźcami,
- rozwijanie komunikacji i słownika emocjonalno-sensorycznego.
🧺 Materiały potrzebne do zajęć:
- mata sensoryczna lub „ścieżka lata”: pudełka z piaskiem, trawą, szyszkami, mchem, kamykami, wodą, materiałami o różnych fakturach (folia bąbelkowa, piórka),
- karta pracy „Co poczułem pod stopą?” (wydrukowana),
- kredki, mazaki lub piktogramy do przyklejenia,
- ewentualnie: zapachy, dźwięki lub muzyka relaksacyjna.
📘 Sposób przeprowadzenia ćwiczenia:
1. Wprowadzenie – „Dotknij lata stopą”
Powiedz dziecku:
– Przejdziesz dzisiaj przez ścieżkę pełną letnich przygód. Dotkniesz jej bosą stopą. Zobaczymy, co poczuje Twoja stopa… i Twoje emocje!
Dziecko przechodzi boso po różnych materiałach ułożonych w ścieżkę sensoryczną. Po każdym fragmencie może:
- zatrzymać się i powiedzieć, co czuło (np. „miękko”, „zimno”, „kuje”, „łaskocze”),
- użyć piktogramu lub gestu (dla dzieci niemówiących),
- po zakończeniu usiąść i wykonać kartę.
2. Wypełnianie karty: „Co poczułem pod stopą?”
➤ Kwadrat po prawej stronie:
- Dziecko rysuje lub wykleja teksturę: np. miękką trawę, chropowaty kamień, zimną wodę.
- Można zachęcić: „Narysuj, jak wyglądało to, co dotykała Twoja stopa. Jakie kolory, kształty, co zapamiętałeś?”
➤ Emotikony na dole:
Dziecko zaznacza jedną lub więcej emocji, które towarzyszyły mu w dotyku:
- 😊 Radość – „Było przyjemnie!”
- 😄 Śmiech – „Załaskotało mnie!”
- 😐 Zdziwienie – „Nie spodziewałem się tego!”
- 😟 Brr… – „Nie lubię tego dotykać”
🧩 Rozszerzenia i warianty:
🔹 Dla dzieci z trudnościami w komunikacji:
- wykorzystaj obrazki dotyku (gorące/zimne, ostre/miękkie),
- użyj symboli PCS lub gestów.
🔹 Dla starszych uczniów:
- dopisz zdanie: „Czułem się tak, bo…” lub „Ten dotyk przypomniał mi…”
🔹 Zastosuj także dla dłoni:
Zmień ćwiczenie na „Co poczułem dłonią?” – dzieci dotykają materiałów ręką i wykonują kartę analogicznie.
💬 Zakończenie zajęć:
Zapytaj dziecko:
- Który materiał był Twoim ulubionym?
- Co było dla Ciebie najprzyjemniejsze, a co najdziwniejsze?
- Czy któraś faktura wywołała emocje? Dlaczego?
Dzięki temu rozwijasz:
✅ świadomość ciała,
✅ słownik emocji,
✅ rozpoznawanie własnych preferencji sensorycznych.
🐚 2. Letnie memo – zapamiętaj, gdzie leży muszla
🔹 Cele: pamięć operacyjna, koncentracja, sekwencje
Stwórz memo z letnimi obrazkami (muszla, okulary, lód, kwiat, liść).
Zadaniem dziecka jest:
- zapamiętanie położenia,
- układanie sekwencji według polecenia (np. „muszla–lód–motyl”),
- powtarzanie rytmów.
👉 Dla dzieci z SI: użyj prawdziwych przedmiotów do dotykania i wąchania.
🌻 3. Rysowanie zapachu lata
🔹 Cele: rozwijanie wyobraźni, języka i regulacji emocji
Daj dzieciom do powąchania:
- lawendę,
- miętę,
- trawę cytrynową,
- pomarańczę.
Zadanie: „Narysuj, jak wygląda ten zapach”.
Dzieci opisują, co czują, jak pachnie lato, z czym im się kojarzy.
🐞 4. Podróż biedronki – ślad pamięciowy
🔹 Cele: pamięć wzrokowa, słuchowa i planowanie ruchu
Zajęcia oparte na historii biedronki w ogrodzie (można wykorzystać wcześniejsze scenariusze z Twoich stron).
- dziecko zapamiętuje trasę biedronki po kwiatach,
- układa ją z obrazków lub porusza się po niej na macie,
- uczy się przewidywać i powtarzać sekwencje.
☀️ 5. Lato w słoiku – ćwiczenia ekspresji i narracji
🔹 Cele: rozwój języka, pamięci autobiograficznej, emocji
Daj dzieciom przezroczyste słoiki (lub narysowane słoiki na karcie pracy).
Zadanie: „Włóż do słoika wspomnienia z lata” – rysują lub piszą, co lubią latem, co zapamiętali z wakacji.
➡️ Dla dzieci niemówiących: obrazki do wklejenia i opowiadania alternatywne (AAC, PCS, PECS).
🌈 6. Chmura emocji
🔹 Cele: rozpoznawanie emocji, wyrażanie stanów wewnętrznych
- Dziecko wybiera chmurę: biała (radość), ciemna (złość), niebieska (smutek), deszczowa (zmęczenie), tęczowa (zachwyt).
- Opowiada, kiedy czuło się jak taka chmura.
- Rysuje pogodę swojego dnia.
👉 Dodatki: karty do kolorowania z nastrojami i kartonowe chmurki do zabrania do domu.
📌 Wskazówki metodyczne:
✔️ Wykorzystuj elementy przyrody: zapachy, tekstury, dźwięki natury
✔️ Twórz małe rytuały (powitanie z pogodą, dźwięk relaksacyjny, obraz dnia)
✔️ Dostosuj poziom trudności: uproszczenia dla uczniów z NI, rozszerzenia dla dzieci wysokofunkcjonujących
✔️ Obserwuj reakcje dzieci — nie każde dziecko toleruje te same bodźce
🧩 Wakacyjne memo:
💬 Podsumowanie
Lato to idealny moment, by przemycać terapię przez przygodę. Rewalidacja nie musi odbywać się tylko w sali — może dziać się w ogrodzie, na pikniku, na macie z fakturami, w słońcu i cieniu.
Dziecko, które czuje się bezpieczne, zaciekawione i wysłuchane — uczy się szybciej, lepiej i głębiej.
„Zabawa to najpoważniejsza forma nauki.” – Jean Piaget
smart-sens.org 
