Zaburzenia neurotransmisji, nadmiar kortyzolu i zmiany w strukturach mózgowych odgrywają kluczową rolę w tej chorobie.

Depresja to jedno z najczęstszych zaburzeń psychicznych, dotykające miliony ludzi na całym świecie. Choć jej objawy, takie jak smutek, utrata zainteresowań czy zmęczenie, są dobrze znane, mechanizmy neurobiologiczne stojące za tym stanem nadal są intensywnie badane. W tym artykule przyjrzymy się, co dzieje się w mózgu osoby chorej na depresję i jakie procesy neurobiologiczne mogą wpływać na rozwój tego zaburzenia.

1. Depresja a układ nerwowy – zaburzenia neurotransmisji

Neurotransmitery to substancje chemiczne, które umożliwiają komunikację między neuronami. W depresji obserwuje się zaburzenia w działaniu kilku kluczowych neurotransmiterów:

Serotonina – hormon szczęścia

• Serotonina odgrywa kluczową rolę w regulacji nastroju, snu i apetytu.
• U osób z depresją często obserwuje się obniżony poziom serotoniny, co prowadzi do uczucia przygnębienia i lęku.
• Leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny) zwiększają ilość tego neuroprzekaźnika w mózgu.

Dopamina – hormon motywacji

• Dopamina odpowiada za motywację, nagrodę i przyjemność.
• Niedobór dopaminy w depresji może powodować anhedonię – brak odczuwania przyjemności z codziennych aktywności.
• Zaburzenia w funkcjonowaniu układu dopaminergicznego mogą również prowadzić do braku energii i apatii.

Noradrenalina – regulator energii

• Noradrenalina wpływa na poziom energii i czujność.
• W depresji często dochodzi do obniżonej aktywności układu noradrenergicznego, co powoduje uczucie zmęczenia i spadek koncentracji.

2. Struktury mózgowe zaangażowane w depresję

Badania neuroobrazowe wskazują na zmiany w kilku kluczowych obszarach mózgu osób cierpiących na depresję:

Hipokamp – centrum pamięci i emocji

• U osób z depresją hipokamp jest często mniejszy niż u zdrowych ludzi.
• Przewlekły stres i wysoki poziom kortyzolu mogą prowadzić do uszkodzenia neuronów w tej strukturze.
• Zmniejszona objętość hipokampa wiąże się z trudnościami w regulacji emocji i pamięcią.

Ciało migdałowate – ośrodek lęku

• W depresji ciało migdałowate jest nadaktywne, co może prowadzić do zwiększonego poziomu lęku i negatywnych myśli.
• Osoby chore częściej interpretują neutralne bodźce jako zagrażające, co nasila uczucie niepokoju.

Kora przedczołowa – centrum kontroli emocji

• Osłabiona aktywność kory przedczołowej w depresji powoduje trudności w regulacji emocji i podejmowaniu decyzji.
• Ta część mózgu odpowiada również za samokontrolę i zdolność do planowania, dlatego osoby z depresją mogą mieć trudności w codziennym funkcjonowaniu.

3. Kortyzol i stres – wpływ na mózg

Kortyzol, znany jako „hormon stresu”, odgrywa kluczową rolę w depresji:

• Wysoki poziom kortyzolu jest często obserwowany u osób z depresją.
• Przewlekły stres powoduje nadmierne wydzielanie kortyzolu, co prowadzi do degeneracji neuronów w hipokampie.
• Nadaktywność osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) przyczynia się do trudności w regulacji stresu i emocji.

4. Neuroplastyczność i depresja

Neuroplastyczność to zdolność mózgu do tworzenia nowych połączeń neuronowych i adaptacji do zmieniających się warunków. U osób z depresją obserwuje się:

• Zmniejszoną neuroplastyczność, co może prowadzić do trudności w przystosowywaniu się do nowych sytuacji i nauce nowych wzorców myślenia.
• Zmniejszoną produkcję BDNF (neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego), który odpowiada za wzrost i przetrwanie neuronów.
• Niektóre terapie, takie jak aktywność fizyczna czy medytacja, mogą zwiększać neuroplastyczność i wspierać zdrowie mózgu.

5. Nowoczesne metody leczenia depresji opierające się na neurobiologii

Rozwój badań nad depresją pozwala na coraz skuteczniejsze metody terapii:

Leki przeciwdepresyjne nowej generacji

• SSRI i SNRI działają na poziom serotoniny i noradrenaliny.
• Nowoczesne leki, takie jak esketamina, działają na układ glutaminianowy, przynosząc szybsze efekty.

Terapia psychodeliczna

• Badania nad psylocybiną i LSD pokazują, że mogą one zwiększać neuroplastyczność i pomagać w leczeniu depresji opornej na leczenie.

Stymulacja mózgu

• Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) i głęboka stymulacja mózgu (DBS) to nowoczesne metody, które pomagają osobom z ciężką depresją.

Terapia behawioralna i mindfulness

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) pomaga w zmianie negatywnych wzorców myślenia.
• Techniki uważności i medytacja wpływają na redukcję stresu i zwiększenie aktywności kory przedczołowej.

Podsumowanie

Depresja to nie tylko stan psychiczny, ale także zaburzenie funkcjonowania mózgu. Zaburzenia neurotransmisji, zmiany w strukturach mózgowych, nadmiar kortyzolu i osłabiona neuroplastyczność odgrywają kluczową rolę w jej powstawaniu. Dzięki nowoczesnym badaniom coraz lepiej rozumiemy mechanizmy tej choroby, co pozwala na skuteczniejsze metody leczenia. Świadomość neurobiologicznych podstaw depresji może pomóc w jej lepszym zrozumieniu oraz destygmatyzacji, zachęcając osoby chore do szukania pomocy.

Więcej na smart-sens.org