Wstęp

Integracja Sensoryczna (SI), opisana pierwotnie przez A. Jean Ayres, to proces, dzięki któremu mózg organizuje napływające bodźce — dźwiękowe, wzrokowe, dotykowe, ruchowe — tak, aby uczeń mógł uczyć się, regulować emocje i utrzymać uwagę. W warunkach szkolnych systemy sensoryczne pracują pod dużym obciążeniem: hałas, ruch, szybkie zmiany aktywności, światło jarzeniowe, wielość komunikatów werbalnych i społecznych.

Badania neuropsychologiczne (Dunn, Miller, Reynolds, Davies; 2014–2024) pokazują, że nawet 20–30% uczniów doświadcza trudności związanych z przetwarzaniem sensorycznym, takich jak:

nadwrażliwość (dźwięki, dotyk, światło),
podwrażliwość (potrzeba silniejszych bodźców, ruchu, docisku),
problemy modulacji (szybka eskalacja, przeciążenia, meltdown),
trudności z rejestracją bodźców (wydaje się „nieobecny”, „zamglony”).

👉 Kluczowa teza współczesnej nauki:
Wspierając sensorycznie środowisko, wspieramy uczenie się, zachowanie, emocje i relacje społeczne.
Integracja Sensoryczna w szkole ma więc jeden nadrzędny cel: regulacja, aby uczeń mógł w pełni uczestniczyć w lekcji.

👇 Przeczytaj:

📘 Neurodydaktyka w praktyce. Jak wspierać pamięć, uwagę i koncentrację u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym? eBook 20 zł

1. Czym jest integracja sensoryczna w praktyce szkolnej?

Integracja Sensoryczna to nie terapia SI w szkole, lecz praktyczne dostosowanie środowiska tak, aby mózg ucznia mógł sprawniej filtrować bodźce i utrzymywać koncentrację.

W praktyce oznacza to:

mniej chaosu → więcej struktury,
mniej bodźców → więcej przewidywalności,
mniej nagłych zmian → więcej stałości.

Najczęstsze sensoryczne wyzwania w klasie:

Hałas: pogłos, krzesła, przesuwane ławki, głośne dzwonki.
Światło: migotanie jarzeniówek, zbyt zimna barwa światła.
Przestrzeń: zagracone półki, nadmiar kolorów, ruch w tle.
Zapachy: perfumy, obiady, chemia do sprzątania.
Szybkie tempo: dużo poleceń naraz, niejasna struktura lekcji.

Zasada 3S, fundament sensorycznego funkcjonowania:

Struktura – jasne zasady, wizualne plany, przewidywalność.
Spokój – kontrola hałasu i liczby bodźców.
Stałość – rutyny, sekwencje, powtarzalność.

To właśnie one tworzą w mózgu dziecka przewidywalny rytm, który obniża koszty poznawcze i zmniejsza przeciążenia.

2. Szybkie adaptacje sali – 12 zmian „na wczoraj”

To naukowe mikro-interwencje środowiskowe (Environmental Support), rekomendowane w badaniach OT i edukacji specjalnej.

Miękki dywan / wykładzina → redukcja pogłosu o ok. 20–40%
Lampki LED (ciepłe) → mniejsze migotanie, mniej stresu wzrokowego
Strefy pracy → wizualne obwiednie klejem washi
Piktogramy rutyn → wspierają orientację w czasie
Słuchawki wygłuszające → dostępne w koszu „do użycia”
Timer wizualny → przewidywalność czasu
Tablica „co mi pomaga” → uczeń świadomie zaznacza strategie
Schowanie zbędnych bodźców → im mniej chaosu, tym większy spokój
Komunikaty 1-zdaniowe + pokaz → dwa kanały sensoryczne
Plan lekcji w obrazkach → przewidywalność struktury
Karta przerwy kontrolowanej 2–5 min → regulacja zamiast eskalacji
„Cisza techniczna” po dzwonku (1 min) → reset sensoryczny

Te adaptacje są zgodne z polskimi zaleceniami PPP, Ramami Dostosowań MEN i są w pełni możliwe do wdrożenia w KAŻDEJ szkole.

3. Kącik wyciszenia – jak go zorganizować w 5 krokach

Dlaczego działa?

Bo pozwala mózgowi „wrócić do okna tolerancji” (tzw. Window of Tolerance – Siegel).
Badania pokazują, że 2–5 minut regulacji zmniejsza liczbę trudnych zachowań nawet o 35–50%.

Jak go zrobić?

Miejsce: róg sali, regał/parawan jako ścianka, brak nadmiaru bodźców.
Wyposażenie (wersja tania):

mata + 2–3 poduchy,
lampka LED,
pudełko sensoryczne (antystres, kredki, kartki, masa plastyczna),
piktogramy oddechu i regulacji,
piaskowy timer 2–5 min.

Zasady korzystania:

Idę do kącika
Reguluję się 2 min
Wracam do pracy

Zapis do zeszytu obserwacji: kiedy, na jak długo, z jakim efektem.

4. Low-noise WF – o co chodzi i dlaczego działa?

Tradycyjny WF generuje dużo hałasu i chaosu. Dla wielu uczniów (ASD, ADHD, SPD) jest to najtrudniejsza lekcja tygodnia.

Low-noise WF opiera się na:

pracy w małych grupach,
zadaniach propriocepcyjnych (docisk, turlanie, ciężar),
rytmie i powtarzalności,
ZERO gwizdków i głośnej muzyki,
jasnych rolach i sygnałach wizualnych.

Badania (Chambless 2022, OT in PE) potwierdzają, że:
👉 Uczniowie wykonują więcej zadań ruchowych, gdy hałas jest obniżony, a sygnały są wizualne.

👇 Przeczytaj:

SELF-REG jako Zajęcia Rewalidacyjne dla uczniów w szkole eBook 20 zł

5. Jak wpisać sensorykę do IPET / WOPFU (praktyczne przykłady)

Cel: „Uczeń korzysta z karty przerwy kontrolowanej 1×/lekcja bez eskalacji.”
Miernik: 4/5 lekcji tygodniowo przez 4 tygodnie.

Cel: „Uczeń pracuje 10 min w słuchawkach wygłuszających przy zadaniach pisemnych.”
Miernik: 3/4 prób w tygodniu.

Cel: „Uczeń reaguje na wizualny timer i kończy zadanie w wyznaczonym czasie.”
Miernik: 70% prób przez miesiąc.

Ewaluacja:
– karta obserwacji,
– czas pracy,
– czas przerw,
– liczba próśb o pomoc,
– liczba przerwań lekcji.

Te cele są w pełni zgodne z Rozporządzeniem MEN (2017).

👇 Przeczytaj:

📘 Orzeczenie, IPET i praktyka – Kompletny przewodnik dla nauczycieli i pedagogów specjalnych eBook 17zł

6. Materiały do pobrania

Poniżej gotowa karta dla ucznia „Co mi pomaga”.

📄 Karta „Co mi pomaga”

Imię ucznia: ____________________________
Klasa: _________
Data: ___________________

1. Kiedy zaczynam czuć trudności…

Zaznacz (✓), co najczęściej się dzieje:

☐ hałas mnie męczy
☐ światło jest za mocne
☐ za dużo rzeczy wokół
☐ trudno mi usiedzieć
☐ za dużo nowych zadań
☐ gubię się w poleceniach
☐ jestem zmęczony/a
☐ nie wiem, co teraz robić
☐ inne: _____________________________________

2. Co mi pomaga się uspokoić?

Zaznacz lub dopisz swoje strategie:

Ruch / propriocepcja

☐ ściskanie piłki antystresowej
☐ docisk dłoni / ramion
☐ przeciągnięcie się
☐ marsz w miejscu
☐ mata „pauzy”

Wzrok / porządek

☐ uporządkowana ławka
☐ plan lekcji w obrazkach
☐ jasne, krótkie polecenie
☐ timer wizualny

Słuch / hałas

☐ słuchawki wygłuszające
☐ miejsce w spokojniejszym kącie
☐ minuta ciszy po dzwonku

Dotyk / wyciszenie

☐ miękka poduszka
☐ trzymanie czegoś w dłoni
☐ spokojny oddech
☐ kącik wyciszenia

Inne

☐ poprosić o przerwę 2–5 min
☐ poprosić nauczyciela o pomoc
☐ inne narzędzia: __________________________________

3. Moje sygnały do nauczyciela

Zaznacz, jak pokazuję, że potrzebuję chwili:

☐ podnoszę rękę
☐ pokazuję kartę „przerwa”
☐ patrzę w dół i milknę
☐ staję obok nauczyciela
☐ inne: _____________________________________

4. Notatki nauczyciela (opcjonalne)

7. Najczęściej zadawane pytania

Czy potrzebuję zgody poradni, aby stosować sensoryczne adaptacje?

Nie. To tzw. dobre praktyki środowiskowe. Warto wpisać je do IPET i poinformować rodzica.

Czy kącik wyciszenia to „nagroda”?

Nie. To narzędzie regulacji. Powinien mieć jasne zasady i czas trwania.

Czy siłowe zabawy są bezpieczne?

Tak, jeśli są prowadzone zgodnie z zasadami propriocepcji: przewidywalność, brak rywalizacji, brak pchania się nawzajem.

Czy low-noise WF oznacza mniej ruchu?

Nie. Uczniowie ruszają się więcej, bo nie są przebodźcowani.

Czy sensoryczne dostosowania są tylko dla uczniów z ASD?

Nie — wspierają wszystkich: ADHD, lęk, mutyzm selektywny, SPD, a nawet uczniów neurotypowych.

Czy nauczyciel musi mieć szkolenie z SI?

Nie. Wprowadzasz adaptacje środowiskowe, a nie prowadzisz terapii SI.

Czy sensoryka to moda?

Nie. To obszar dobrze udokumentowany w OT, psychologii edukacyjnej i neurobiologii.

👇 Przeczytaj:

📘 Scenariusze zajęć rewalidacyjnych dla przedszkolaków z afazją eBook 22 zł

📌 Powiązane

Zajęcia specjalistyczne

Poniżej znajduje się sensorycznie przyjazny scenariusz lekcji WF (45 min) w wersji Low-Noise, opracowany zgodnie z aktualnymi rekomendacjami OT, neuroedukacją i praktyką szkolną.

Low-Noise WF – scenariusz 45 minut (wersja sensorycznie przyjazna)

Cel lekcji: regulacja sensoryczna, propriocepcja, równowaga, rytm, praca w małych grupach bez hałasu i presji.
Grupa: klasy 1–6 (można łatwo dostosować).
Założenia: bez gwizdka, bez głośnej muzyki, wyraźne sygnały wizualne.

1. Struktura lekcji (wizualny plan)

Można narysować 4 obrazki na tablicy:

1️⃣ Rozgrzewka rytmiczna
2️⃣ Stacje ruchowe
3️⃣ Gra „Ciche kręgi”
4️⃣ Wyciszenie i propriocepcja

2. Materiały

Kolorowe maty lub znaczniki podłogowe
4 kartki A4 z ikonami stacji
Piłki lekarskie 1 kg lub woreczki sensoryczne
Liny/skakanki
Taśmy malarskie do wyznaczenia ścieżek
1 duża mata do wyciszenia na koniec
Timer wizualny (lub prosta klepsydra 3 min)

3. Zasady (przed rozpoczęciem – jasno, krótko)

Mówimy szeptem lub ciszej.
Każde zadanie robimy we własnym tempie.
Jeśli czegoś nie wiem → patrzę na ikonę instrukcji.
Gdy potrzebuję przerwy → pokazuję ręką i przechodzę na matę „pauzy”.

4. PRZEBIEG LEKCJI (45 min)

A. Rozgrzewka rytmiczna (7 minut)

Cel: regulacja przedsionkowa i rytmiczna, powolne wejście w aktywność.

Instrukcje (nauczyciel pokazuje, nie mówi dużo):

Marsz w miejscu – 30–40 sek, w rytmie 1–2.
Koła ramionami – powoli, w obu kierunkach.
Turlanie powietrza – ruchy spiralne dłońmi nad głową.
„Leniwe ósemki” – rysowanie ósemek w powietrzu.
Koci grzbiet – krowa – 4 cykle.
Przysiad i wstanie – 6 powtórzeń, wolne tempo.
„Drzewo na wietrze” (równowaga) – 20 sek/pok.

👉 Całość w ciszy, tylko pokaz wizualny.

B. Stacje ruchowe – 4 sensoryczne aktywności (20 minut)

Czas w jednej stacji: 3 min
Rotacja: 30 sek
Grupy: 2–4 osoby
Ikony stacji wiszą na ścianie — pokazują podstawy ćwiczenia.

STACJA 1 – „Droga ciężaru” (propriocepcja)

Wyposażenie: piłki lekarskie, woreczki sensoryczne
Zadania:

Podnieś i powoli odłóż piłkę.
Przenieś woreczek na głowie, idąc po taśmie podłogowej.
Wersja łatwiejsza: przenoszenie piłki w parach (bez rzucania!).

Działanie: głęboki docisk → regulacja i koncentracja.

STACJA 2 – „Ścieżka równowagi” (przedsionek)

Wyposażenie: taśmy, znaczniki, małe przeszkody
Zadania:

Chodzenie po taśmie stopa za stopą.
Kroki boczne między znacznikami.
„Mostek”: przejście nad niską przeszkodą.

STACJA 3 – „Cichy tunel” (wzrok + propriocepcja)

Wyposażenie: tunele materiałowe / ławki drabinkowe ustawione nisko
Zadania:

Przejście przez tunel.
Czołganie się przy miękkiej ścianie maty.
Delikatny docisk kolanami o matę.

STACJA 4 – „Rytm i powtarzalność” (koordynacja)

Wyposażenie: skakanki, liny, znaki rytmiczne
Zadania:

Przeskoki przez linę (wolne tempo).
Skok–stop–skok, według ikon rytmów.
Koordynacja: krok w przód, skłon, krok w tył.

C. Gra grupowa Low-Noise: „CICHE KRĘGI” (10 minut)

To gra, która NIE wymaga biegania, hałasu ani rywalizacji.

Przebieg:

Na podłodze rozkładamy 8–10 znaczników w okręgu.
W każdym kroku nauczyciel pokazuje GEST – nie używa słów:
- ✋ stop
- 🔄 zmiana
- ➡ ruch do przodu
- ⬅ ruch do tyłu
Uczniowie poruszają się w rytmie kroków, bez biegania.
Co 30–40 sekund uczniowie zmieniają kierunek lub tempo.
Finalnie wykonują wspólny „cichy finał” – stoją w kręgu i robią 3 głębokie oddechy.

Cel gry:

regulacja,
synchronizacja grupy,
koncentracja na sygnałach wizualnych,
spokój i współpraca.

D. Wyciszenie i propriocepcja (8 minut)

1. Pozycja „kokon” (2 min)

Uczniowie siadają na matach:

kładą ręce na kolanach,
lekkie skulenie,
powolny rytm oddechu (nauczyciel pokazuje dłonią: góra–dół).

2. Docisk i rozciągnięcia (3 min)

„Przytul kolana” – 10 sek
„Koci grzbiet” – rozciągnięcie
„Ciężkie ramiona” – powolny docisk dłoni na barkach
Obrót kręgosłupa/skręty – prawa / lewa

3. Powolny marsz końcowy (3 min)

Wyjście z lekcji w rytmie 1–2, w ciszy.
To „most” z aktywności do spokojnej nauki w kolejnej godzinie.

5. Modyfikacje dla uczniów z ASD / ADHD / SPD

ikony większe i kontrastowe
krótsze segmenty stacji (2 min)
dodatkowa mata „pauzy” z timerem 1 min
powtarzalność → te same stacje przez 2–3 tygodnie
zamiana ruchu liniowego na głęboki docisk (dla szukających intensywnych bodźców)
unikanie odbijanych piłek (dźwięk, chaos)

👇 Przeczytaj:

📘 Rewalidacja dla ucznia z Zespołem Aspergera – Nowoczesne scenariusze zajęć wspierających rozwój eBook 19 zł

6. Ocena i obserwacja (WOPFU / IPET)

Co obserwować:

czy uczeń reaguje na sygnały wizualne,
czy kończy zadanie w czasie timera,
ile razy korzysta z maty „pauzy”,
poziom napięcia przed/po lekcji (skala 1–5),
jakość współpracy w grupie.

Co wpisać w IPET:

„Uczeń uczestniczy w low-noise WF, korzystając z sygnałów wizualnych.”
„Wykonuje sekwencje ruchowe w 3 stacjach na 4.”
„Wytrzymuje 3 min w zadaniu propriocepcyjnym.”

7. Podsumowanie lekcji

Nauczyciel mówi krótko (jedno zdanie):
„Dzisiaj ćwiczyliście w skupieniu – świetna robota.”
I pokazuje kciuk + spokojny oddech jako wizualne zakończenie.

💎 Subskrypcja

💎 Subskrypcja miesięczna 9 zł to dostęp do:
📚 Opisów i narzędzi terapeutycznych: Terapii pedagogicznej oraz Zajęć specjalistycznych/rewalidacyjnych/Arkuszy i innych w górnych zakładkach strony.
🧩 gotowych scenariuszy lekcji i godzin wychowawczych
🎯 programów rozwojowych, TUS i narzędzi do pracy indywidualnej,
🧠 ciekawych materiałów o emocjach, komunikacji i profilaktyce.

W naszej Strefie Edukacji z Sensem znajdziesz również:
📖 eBooki z konkretnymi rozwiązaniami i ćwiczeniami,
🗂️ scenariusze zajęć krok po kroku,
💬 narzędzia do pracy profilaktycznej i wychowawczej.

🔹 Codziennie wolne, nowe treści w artykułach na smart-sens.org.

👇 Przeczytaj: