Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom z Ukrainy – zadania pedagoga i psychologa szkolnego
Szacuje się, że od rozpoczęcia rosyjskiej inwazji na Ukrainę polską granicę przekroczyło ponad dwa i pół miliona uchodźców. W przeważającej liczbie są to kobiety z małymi dziećmi i nastolatkami. Część z nich, jak podają media: 40–50%, rusza dalej, chcąc dostać się do rodzin i znajomych w innych europejskich państwach. Niektórzy jednak zamierzają zostać w naszym kraju, choć sami nie wiedzą, na jak długo. Wiele dzieci z Ukrainy już trafiło do szkół w całej Polsce, ale na razie nie wiadomo, ile ich jeszcze dojdzie w tym oraz w nowym roku szkolnym.
Co może zagwarantować szkoła?
Każda szkoła stoi dzisiaj przed wielkim wyzwaniem, jakim jest zapewnienie godnych warunków nauczania oraz adaptacji najmłodszym obywatelom Ukrainy, których rodzice zdecydowali się pozostać w naszym kraju. W związku z tym minister edukacji przekazał dyrektorom szkół i organom prowadzącym, że uczniowie z Ukrainy w wieku 7–18 lat mają być przyjmowani do szkół na tych samych warunkach co ich polscy rówieśnicy. Wystarczy, że rodzic złoży stosowny wniosek, a szkoła podstawowa, w rejonie której mieszka dziecko, przyjmie je w poczet uczniów. Brak znajomości języka polskiego przez dziecko nie jest przeszkodą w przyjęciu do szkoły. Podstawą ustalenia klasy, w której kontynuowana będzie nauka takiego ucznia lub uczennicy, jest wskazanie sumy ukończonych lat nauki szkolnej za granicą. Wystarczy oświadczenie rodziców o tej sumie lat nauki. Przyjęcie ukraińskich dzieci do polskich szkół jest możliwe w ciągu całego roku szkolnego, bez względu na podstawę pobytu na terenie Polski.
Ze względu na język i na różnice programowe między polskim i ukraińskim systemem oświaty placówki mają możliwość organizowania następujących form wsparcia:
- Klasy przygotowawcze
Oddziały, które ułatwią cudzoziemcom wejście w polski system edukacji, w których proces nauczania jest dostosowany do potrzeb i możliwości edukacyjnych uczniów. Nauka w takim oddziale trwa rok, z możliwością przedłużenia do dwóch lat, i odbywa się w grupach do 15 uczniów, w wymiarze 20–26 godzin tygodniowo. - Dodatkowe nieodpłatne lekcje języka polskiego
Dla uczniów, którzy w ogóle nie znają naszego języka lub znają go w niewielkim stopniu. Zajęcia mogą być prowadzone indywidualnie lub w grupach, w wymiarze minimum dwóch godzin tygodniowo, przez czas nieokreślony. - Zajęcia wyrównawcze w zakresie przedmiotów nauczania
Organizowane przez organ prowadzący szkołę przez okres maksymalnie 12 miesięcy. - Wsparcie osoby władającej językiem ukraińskim
W charakterze asystenta międzykulturowego lub pomocy nauczyciela – bez konieczności posiadania kwalifikacji pedagogicznych. Osoby te zapewnią pomoc dzieciom w trakcie lekcji, przerw i zajęć pozalekcyjnych, zgodnie z harmonogramem uzgodnionym z dyrekcją szkoły, w tym m.in.: tłumaczenie poleceń nauczycieli, pomoc w nauce. Wspierają komunikację uczniów w szkole, w tym tłumaczenie językowe oraz wyjaśnianie różnic kulturowych i religijnych między dziećmi. Mogą też objąć wsparciem również rodziców w rozwiązywaniu bieżących problemów szkolnych, w tłumaczeniu dokumentów czy w korzystaniu z elektronicznych dzienników. - Pomoc psychologiczno-pedagogiczna
W związku z doświadczeniem migracyjnym pomoc udzielana jest m.in. przez psychologów, pedagogów i terapeutów pedagogicznych. Na stronie ministerstwa można przeczytać, że ta pomoc „polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych i czynników środowiskowych wpływających na funkcjonowanie ucznia”. Niezbędne jest też budowanie poczucia bezpieczeństwa oraz podejmowanie działań na rzecz aktywnego i pełnego włączenia tych uczniów w życie szkoły oraz środowiska lokalnego. Co istotne, również rodzice mogą być objęci takim wsparciem. Do samorządów zostały przekazane dodatkowe środki finansowe na organizację zajęć specjalistycznych w dodatkowym wymiarze godzin i mogą one zostać wydatkowane również na wsparcie tej grupy dzieci.
Decyzję o przyznaniu danej formy wsparcia, w tym pomocy psychologiczno-pedagogicznej, podejmuje dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę.
Ważne!
Przyjęty przez rząd 7 marca br. projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy przewiduje m.in. możliwość przydzielania większej liczby godzin ponadwymiarowych nauczycielom, podjęcia zatrudnienia przez nauczycieli pobierających świadczenie kompensacyjne, a także umożliwia zatrudnienie na stanowisku pomocy nauczyciela osoby z Ukrainy bez certyfikatu znajomości języka polskiego. Ustawa ma wejść w życie już następnego dnia po dniu jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r.
Na co powinien zwrócić uwagę pedagog/psycholog szkolny?
Specjaliści szkolni dobrze wiedzą, że pomaganie innym bywa ogromnie trudne i obciążające, choć daje wiele radości i satysfakcji. Wiedzą również, że w przypadku udzielania pomocy psychlogiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży priorytetem jest budowanie poczucia bezpieczeństwa, wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego i umiejętności społecznych oraz podejmowanie działań na rzecz aktywnego i pełnego włączenia ich w życie szkoły i środowiska lokalnego. Nie inaczej jest w odniesieniu do dzieci ukraińskich, które trafiają obecnie do polskich szkół, o czym świadczą rekomendacje i wskazówki resortu edukacji adresowane do nauczycieli i pedagogów szkolnych:
- Pomimo bariery językowej wprowadzić skuteczny sposób i formę porozumiewania się z uczniami i ich rodzinami, aby poznać ich potrzeby i udzielić odpowiedniego wsparcia.
- Ustalić, czy uczeń lub jego rodzina potrzebują pomocy.
- W zależności od potrzeb objąć dziecko i jego rodzinę pomocą psychologiczno-pedagogiczną.
- Omówić z polskimi uczniami skuteczne sposoby i formy porozumiewania się z dziećmi z Ukrainy oraz informować ich, jak można pomagać swoim ukraińskim rówieśnikom.
W jaki sposób można te ogólnikowo brzmiące zalecenia przełożyć na konkretne oddziaływania pedagoga/psychologa szkolnego? Jak poruszać się profesjonalnie w nowej dla wszystkich rzeczywistości, gdy również nami targają różne obawy, począwszy od bariery językowej, która zapewne będzie miała wpływ na nasze relacje pomocowe z ukraińskimi dziećmi i ich rodzicami, po naturalny strach, czy poradzimy sobie kompetencyjnie z tak odpowiedzialnym zadaniem i czy nie zostaniemy z nim sami, bez odpowiedniego wsparcia dyrekcji i grona pedagogicznego.
1 Krok
Nie działaj sam! Zaangażuj do pomocy innych!
Zainicjuj – przekonaj do tego dyrektora – stworzenie w Twojej szkole zespołu do spraw interkulturowości. W jego skład mogą wejść nauczyciele różnych przedmiotów i specjalności, nie tylko Ty jako psycholog i pedagog, ale też nauczyciel świetlicy czy wuefista. Zaproś do udziału w tym zespole również przedstawicieli samorządu uczniowskiego oraz kilku rodziców. Jeśli w Twojej miejscowości mieszkają studenci/pracują osoby z Ukrainy, skontaktuj się z nimi, zaproś/zaangażuj do współpracy. Oni mogą być znaczącym wsparciem zarówno dla Was, jak i dla ukraińskich dzieci, które w ogóle nie znają języka polskiego lub znajomość ta jest znikoma. W kwestii komunikowania się oraz rozpoznawania indywidualnych potrzeb pomocowych możesz też nawiązać kontakt z kuratorium oświaty, bo tam na zlecenie resortu edukacji tworzone są listy osób mówiących po ukraińsku, które mogłyby zaangażować się w pomoc w placówkach oświatowych. Ich obecność w szkole (w klasie, świetlicy, bibliotece, na stołówce) da im poczucie przydatności i sprawstwa, a uczniom z Ukrainy świadomość, że są bezpieczni. Pomoże to w budowaniu zaufania do obcego środowiska, w jakim ci uczniowie się znaleźli.
2 Krok
Skontaktuj się z poradnią psychologiczno-pedagogiczną
Skonsultuj i ustal możliwości oraz strategie działania w poszerzaniu własnych kompetencji, skutecznej pracy na rzecz osób z doświadczeniem migracji, na ogół też z traumą rozbitej rodziny, wojny i związanych z tym strat. Omów też sposoby, metody, techniki najbardziej przydatne w udzielaniu wsparcia psychologicznego dzieciom ukraińskim, które ewidentnie są w kryzysie.
3 Krok
Lobbuj na rzecz bezpośredniego werbalnego kontaktu nauczycieli i uczniów z ukraińskimi dziećmi
Miej świadomość, że uczniowie z Ukrainy będą przeżywali mnóstwo trudnych emocji, zadbaj więc szczególnie o to, żeby doświadczyli wielu gestów zwykłego ludzkiego wsparcia i solidarności. Najważniejsze są wrażliwość, cierpliwość i codzienne nawiązywanie relacji, dlatego zachęcaj grono pedagogiczne i społeczność uczniowską do noszenia identyfikatorów ze swoim imieniem w języku polskim i ukraińskim, do opracowania katalogu i nauki podstawowych zwrotów ukraińsko-angielsko-polskich przydatnych w codziennym życiu, do korzystania z piktogramów, które dostępne są w sieci i które można bez trudu drukować. Na pewno samopoczucie uczniów ukraińskich będzie lepsze, jeśli nauczyciele i polscy uczniowie będą zwracali się do nich w ich ojczystym języku. Zachęć również wychowawców do częstego aranżowania zabaw i gier, głównie ruchowych, plastycznych, przy muzyce, z wykorzystaniem pantomimy itd., bo takie sytuacje w naturalny i bezpieczny sposób sprzyjają odblokowaniu się, spontaniczności w nawiązywaniu kontaktów rówieśniczych. Chodzi też o to, by dzieci w miarę możliwości oderwały się od trudnych doświadczeń i spróbowały aktywności, które mogą przynieść im chwile radości. Najważniejsze, by znów poczuły się jak dzieci!
4 Krok
Nawiąż osobisty kontakt z ukraińskim uczniem i jego rodzicem
Porozmawiaj na osobności o tym, jak się czują, czy czegoś potrzebują. Twórz przestrzeń zarówno do rozmowy, jak i do milczenia – nie tylko rozmowa ma moc uzdrawiania, również milczenie obok osoby potrzebującej naszego wsparcia jest ważne i cenne. Pamiętaj, że ta przestrzeń wyznacza kierunek działań „pomagacza”. Potrzebna jest tutaj niezwykła delikatność i uważność w kontakcie z uchodźcami z Ukrainy, szczególnie w relacji z dziećmi i nastolatkami. Nie można być nachalnym w udzielaniu wsparcia, w opiekowaniu się nimi. Zarówno dla dziecka, jak i jego rodzica bycie zdanym na innych na obczyźnie jest trudną i bardzo niekomfortową sytuacją. Przecież zawalił im się świat, w jakim żyli, stracili dom, bliskich, musieli uciekać z kraju, by ratować swoje życie. Nie rób nic na siłę. Najbardziej na miejscu są pytania: W czym i w jaki sposób mogę pomóc Twojemu dziecku? Co teraz mogę dla Ciebie zrobić?
5 Krok
Rzuć się na głęboką wodę
Zajęcia integracyjno-adaptacyjne powinny odbywać się tylko w tych klasach, do których przyjęto ucznia/uczniów z Ukrainy. To zadanie dla wychowawców! Ty masz im pomóc w ich zorganizowaniu, np. udostępnić zestaw gier i zabaw aktywizujących czy relaksacyjnych albo wskazać ciekawe metody i techniki pracy w parach itd., ale nie wyręczać nauczycieli w prowadzeniu tych zajęć. Ty jako pedagog/psycholog szkolny możesz prowadzić dla dzieci z doświadczeniem migracji zajęcia specjalistyczne o charakterze terapeutycznym, w ramach środków przyznanych szkole na dodatkową pomoc psychologiczno-pedagogiczną, o ile masz odpowiednie ku temu kwalifikacje zawodowe i rodzic danego dziecka wyrazi zgodę na jego udział w tych zajęciach. Pamiętaj, że w tym zakresie obowiązują przepisy prawa oświatowego, w tym znane Ci rozporządzenie MEN w sprawie organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Jako specjalista szkolny doskonale wiesz, że korzystanie z tej pomocy jest dobrowolne, więc uszanuj decyzję rodzica i ucznia, gdy powiedzą NIE!
6 Krok
Obserwuj, monitoruj, reaguj!
Stworzenie bezpiecznych warunków pobytu w szkole połączone z obserwacją nie tylko pomoże ukraińskim uczniom w radzeniu sobie z przeżytą traumą, ale także pozwoli Ci na zorientowanie się, jakie są ich codzienne problemy. Adaptacja do nowej rzeczywistości życiowej, w tym szkolnej, jest procesem, który wymaga czasu. Im młodsze dzieci, tym ten proces przebiega szybciej. Młodsi są lepiej przyjmowani przez grono rówieśników. W starszych klasach bywa różnie, mogą pojawiać się różne komentarze i docinki na temat Ukraińców. Z reguły młodzież powtarza zasłyszane dowcipy i opinie. Dlatego namawiaj wszystkich nauczycieli, aby uwrażliwiali swoich uczniów na tragedię, jaka wydarzyła się na Ukrainie. Bo jeśli ukraińskie dzieci odczują, że nie są u nas mile widziane, to początki w nowej szkole mogą być dla nich dodatkowym traumatycznym doświadczeniem. Zwracaj też uwagę na to, by ci uczniowie nie byli w społeczności szkolnej nadmiernie eksponowaną atrakcją, obiektem szczególnego zainteresowania. Oni nie chcą być na świeczniku, pragną jedynie zrozumienia trudnej sytuacji, w jakiej się znaleźli, akceptacji i poczucia bezpieczeństwa w nowej rzeczywistości, w obcym kraju, w nowej szkole. Pomaganie to delikatna sfera, sztuka, w której głównym bohaterem jest adresat naszych oddziaływań i jego potrzeby, a nie ten z setką pomysłów na jej udzielanie, nie zawsze odpowiednich i na miejscu. Wsparcia i pomocy należy udzielać w ciszy i spokoju, w cztery oczy, nie na szkolnym forum.
Od pierwszego dnia inwazji Rosji na Ukrainę jako społeczeństwo zdajemy egzamin z empatii, solidarności, gościnności i udzielania bezinteresownej pomocy. Takiego zrywu i aktywności obywateli, samorządowców, polityków i organizacji pozarządowych dawno nie doświadczaliśmy. Psycholodzy międzykulturowi przestrzegają jednak: Pomagajmy powolutku, patrzmy, ile tej naszej pomocy nasi goście są w stanie przyjąć. I w tej gorączce pomagania nie wypalmy się w pierwszych tygodniach. Bo nasza pomoc będzie potrzebna długo.
Autor: Małgorzata Łoskot, Głos pedagogiczny. pl
Uczeń z Ukrainy – Program nauczania
Odcisk przyjaciela – gra integracyjna
Sprawdźmy jak bardzo jesteśmy podobni
Odcisk przyjaciela – to gra integracyjna mająca na celu zachęcić dzieci do wzajemnego poznania się. W trakcie zabawy dzieci poznają swoje zainteresowania i umiejętności, dostrzegają podobieństwa i różnice w ramach jednej grupy rówieśniczej.
Gra integracyjna Odcisk przyjaciela nawiązuje do „16 Celu Zrównoważonego Rozwoju – Pokój i Sprawiedliwość”. Uważamy, że większość konfliktów (zarówno na świecie, jak i w grupie przedszkolnej) powstaje, gdy zachodzi problem w komunikacji. Jeśli ktoś nie potrafi rozmawiać, nie potrafi słuchać, obraża się lub w ramach obrony reaguje agresją, to do konfliktu jeden krok. Od najmłodszych lat chcemy uczyć dzieci, by ze sobą rozmawiały, aby się na wzajem poznawały, aby dostrzegały różnice i podobieństwa, jakie między nimi występują, akceptowały je i potrafiły dogadać się pomimo różnic.
Zasady gry
Zasady gry integracyjnej Odcisk przyjaciela są proste.
W pierwszym etapie każde dziecko otrzymuje wydrukowaną kartę gry (do pobrania poniżej). Uczestnik gry ma za zadanie zaznaczyć na karcie wszystkie ilustracje, które są zgodne z jego umiejętnościami lub zainteresowaniami.
Dziecko zanurza palec w farbie. Wszędzie tam, gdzie ilustracja obrazuje jego zainteresowania i zdolności, dziecko robi odcisk palca. Odciski palca pokażą, czy dziecko ma psa lub dowolne inne zwierzę domowe, posiada rodzeństwo, potrafi czytać lub liczyć, lubi frytki czy warzywa.
W drugim etapie gry dzieci mają za zadanie połączyć się w pary. W ramach powstałych par mają porozmawiać na temat różnic i podobieństw. W przypadku, gdy dziecko nr 1 nie umie jeździć na rowerze, a dziecko nr 2 potrafi, dziecko nr 2 zaznacza swój odcisk palca na karcie dziecka nr 1.
Jeśli między dziećmi nr 1 i nr 2 nie będzie żadnej różnicy w upodobaniach (co jest mało prawdopodobne), dzieci zaznaczają na karcie przyjaciela jeden wybrany obrazek, który jest dla nich najważniejszy.
Dzięki wymianie informacji na karcie każdego dziecka pozostaje ślad nowego przyjaciela.
Pary można zmieniać dwu – trzykrotnie.
Na końcu gry siadamy z dziećmi na dywanie i rozmawiamy na temat różnic i podobieństw w grupie. Staramy się poprowadzić dyskusję w taki sposób, by dzieci zrozumiały, że rozmawiając i poznając się lepiej możemy zyskać bardzo dużo. Każde dziecko jest inne. Każde dziecko może wnieść do naszego życia coś wartościowego. Zamiast sprzeczać się, lepiej zawsze porozmawiać – nawet na temat różnic.
źródło: tuptuptup.org.pl
#arkusze #ASD #autyzm #BożeNarodzenie #ciekawostki #czytanie #edukacja #ekologia #emocje #empatia #integracja #jesień #kolorowanie #kolory #kreatywność #lato #lekcja #logiczne #logopedia #matematyka #mindfulness #mózg #percepcja #przedszkole #przyroda #psychologia #rewalidacja #rozwój #scenariusz #scenariusze #sensoryka #storytelling #szkoła #toksyczni #uwaga #uważność #wiosna #zabawa #zabawy #zajęcia #zajęciaspecjalistyczne #ZespółAspergera #zwierzęta #ćwiczenia #żłobek
smart-sens.org 
