Międzynarodowy Dzień Teatru 27 marca
Temat: W świecie teatralnej różnorodności – z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru
Czas realizacji: 2 x 45 minut
Cele lekcji
– sporządzenie notatki w formie mapy mentalnej
– wyszukiwanie i selekcjonowanie informacji z tekstu
– utrwalenie i rozszerzenie wiedzy na temat teatru i dramatu
– przygotowanie przedstawienia
Metody i techniki
burza mózgów, rozmowa, praca z tekstem, mapa mentalna, scenki dramatyczne
Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa
Materiały: załączniki nr 7–11, szary papier, klej, markery
Przebieg lekcji
1. Zebranie informacji na temat teatru i dramatu.
Lekcję zaczynamy od pytania, czy i dlaczego uczniowie lubią chodzić do teatru. Następnie przeprowadzamy krótki konkurs.
Polecenie dla uczniów:
W ciągu 3 minut zapisz jak najwięcej informacji związanych z teatrem – skojarzeń, pojęć, postaci itp. Osoba, która zapisze najwięcej informacji, może zostać nagrodzona na przykład plusem. Zwycięzca odczytuje to, co zapisał, a pozostali uczniowie uzupełniają jego wypowiedź.
Ćwiczenie jest dobrym punktem wyjścia do rozmowy na temat teatru oraz zebrania i uporządkowania posiadanej przez uczniów wiedzy.
Warto, aby w trakcie rozmowy pojawiły się informacje o:
– związku literatury z dramatem,
– cechach dramatu i gatunkach dramatycznych,
– przykładach znanych uczniom twórców dramatycznych i utworów dramatycznych,
– początkach teatru (teatrze greckim),
– teatrze szekspirowskim,
– osobach związanych z powstawaniem przedstawienia teatralnego,
– pojęciach związanych z teatrem, np. scenariusz, scena, rekwizyty, kurtyna, afisz itp.,
– teatrach polskich i znanych uczniom twórcach teatralnych.
Oczywiście ilość zgromadzonych informacji będzie zależała od tego, w której klasie przeprowadzimy tę lekcję – najlepiej, żeby się odbyła w klasie trzeciej, ponieważ wtedy uczniowie powinni już mieć wystarczającą, choć być może chaotyczną wiedzę. W trakcie rozmowy uczniowie mogą notować najważniejsze informacje, np. w formie mapy mentalnej.
2. Wprowadzenie pojęć: „teatr dramatyczny” i „teatr niedramatyczny”.
Ćwiczenie można zacząć od zadania pytania, czym jest teatr dramatyczny i czym się będzie różnił od teatru niedramatycznego. Następnie czytamy uczniom definicje.
TEATR DRAMATYCZNY to specyficzna dla kultury zachodniej odmiana teatru, dla którego punktem wyjścia są teksty, będące autonomicznymi dziełami literackimi o określonych właściwościach. Tworzą one jeden z trzech – obok liryki i epiki – rodzajów literackich, nazywany dramatem.
TEATR NIEDRAMATYCZNY – takie widowiska teatralne, które nie opierają się na gotowym, powstałym wcześniej, literackim dramacie. Są to: gatunki, które precyzyjnie odtwarzają zaplanowaną fabułę, nieujętą jednak w formę tekstu dramatycznego; gatunki, których zasadą była improwizacja na określony temat; gatunki, dla których fabuła zachowująca logiczną ciągłość w ogóle nie była istotna, tworzyły bowiem szereg zróżnicowanych, zestawionych w nadrzędną całość „numerów”.
Pytamy również uczniów o to, czy znają jakieś gatunki niedramatyczne. Na podstawie odpowiedzi uczniów formułujemy definicje lub czytamy definicje słownikowe.
3. Zapisanie tematu i rozdzielenie pracy.
Informujemy uczniów, że celem lekcji będzie zebranie informacji o gatunkach niedramatycznych, takich jak: mim, pantomima, komedia dell’arte, żywy obraz i kabaret, oraz zapisanie tych wiadomości w formie mapy mentalnej, którą będzie można zawiesić w klasie.
Dzielimy uczniów na kilkuosobowe zespoły. W wypadku małej klasy może to być po prostu pięć grup, w wypadku większej – dzielimy ją w taki sposób, aby nad każdym zagadnieniem pracowały dwie grupy. Zadaniem uczniów jest opracowanie fragmentu mapy mentalnej na podstawie informacji ze Słownika wiedzy o teatrze (załączniki nr 7–11). Jeśli dwa zespoły pracują nad tym samym zagadnieniem, to po sporządzeniu notatek porównują je ze sobą, uzupełniają i ustalają ostateczny kształt, który zostanie zapisany na wspólnej mapie.
Mapę można tworzyć na arkuszach szarego papieru. Nauczyciel wiesza na tablicy lub kładzie na podłodze jeden arkusz z napisem „TEATR NIEDRAMATYCZNY” i rysuje od niego pięć strzałek. Uczniowie na swoich arkuszach rozbudowują poszczególne części mapy, a na koniec sklejają całość.
Zadaniem uczniów jest także omówienie przygotowanej przez zespół notatki i odpowiedź na ewentualne pytania kolegów i koleżanek.
4. Przygotowanie krótkiego przedstawienia.
Na zakończenie lekcji o teatrze niedramatycznym można zlecić uczniom przygotowanie w małych grupach krótkich przedstawień w jednej z form niedramatycznych, np. pantomimy, kabaretu lub żywego obrazu. Scenki mogą dotyczyć życia szkolnego lub – w wypadku pantomimy – fragmentu dzieła literackiego. Jeśli uczniowie chcieliby użyć formy żywego obrazu, wówczas powinni sami dokonać wyboru tematu.
W trakcie zajęć należy dać uczniom czas na omówienie pomysłu, ale przygotowanie przedstawienia zadać jako pracę domową.
Lekcję można zorganizować odpowiednio wcześniej, tak aby 27 marca, w Międzynarodowy Dzień Teatru, uczniowie zaprezentowali swoje przedstawienia.Scenki należy omówić i ocenić wspólnie z uczniami.
Załącznik nr 7
Mim
Termin „mimika” pochodzi od słowa „mim” (z gr. mimos – naśladowanie), którym nazywano naśladowanie przy pomocy ciała, dla odróżnienia od pośredniego sposobu przedstawienia – poprzez użycie słów (rapsod). Mimem nazwano też z czasem aktora, który posługuje się przede wszystkim (lub wyłącznie) własnym ciałem jako środkiem przekazywania treści.
Od początków istnienia (ok. V wieku p.n.e.) mim był formą widowiska ludowego. Stanowił zjawisko paralelne wobec teatru dramatycznego (tragedia, komedia, dramat satyrowy), który charakteryzował się wyrafinowaną formą poetycką, a związany był z obchodami religijnymi, przede wszystkim ku czci Dionizosa. Teatr dramatyczny był wspólnym świętem całej społeczności, funkcjonował oficjalnie i był wspierany przez polis. Mim natomiast nie miał ani takiego zasięgu, ani takiej rangi, był bowiem uważany za pośledniejszą odmianę widowiska, ale za to wykazywał niezwykłą żywotność i elastyczność form. […]
Wiemy, że można było oglądać popisy zręcznościowe, z którymi sąsiadowały występy pieśniarzy
i tancerzy. Mimowie byli artystami wędrownymi, przemieszczali się więc po kraju i docierali do bardzo zróżnicowanego odbiorcy. […]
Chociaż dziś wiążemy określenie „mim” z artystą milczącym, to w starożytności dopuszczano podczas występów również krótkie scenki z tekstem […]. Pamiętajmy jednak, że pierwszorzędnym środkiem ekspresji był imitacyjny gest – nie słowo, które mogło pełnić jedynie funkcję wspierającą, uzupełniającą. Mimowie nie używali masek. Zachował się interesujący przekaz świadczący o tym, że zdarzały się wśród nich kobiety.
Podobnie jak teatr dramatyczny, również mim – sobie tylko znanymi drogami – zaadaptowany został przez kulturę rzymską. […] przedstawienia odbywały się przed znacznie większą widownią niż w Grecji, dlatego dopuszczano mim na wielkie sceny. Naturalną koleją rzeczy pomnożyła się ilość występujących artystów, przedstawiano coraz dłuższe i bardziej skomplikowane fabuły, zabiegając przy tym o jak najbogatszą oprawę inscenizacyjną. Nazwę „mim” zaczęto teraz stosować do widowisk coraz mniej podobnych do swojego greckiego poprzednika. Wciąż jednak dążeniem najważniejszym pozostało jak najwierniejsze naśladowanie prezentowanej rzeczywistości. To łudzenie odbiorców posuwano czasem do formy okrutnej i wynaturzonej, jaką było np. publiczne pozbawianie życia skazańca, którego zabijano zgodnie z wymogami treści przedstawienia, „obsadzając” go w roli jednego z umierających na scenie bohaterów…
W czasach średniowiecza chrześcijańskiego mim – podobnie jak wszelkie formy teatru – przyjmowany był nieufnie […]. Mimowi ostatecznie udało się przetrwać, dlatego pewnie, że był widowiskiem o silnym zakorzenieniu ludowym, tak więc funkcjonował w czasach średniowiecza w nurcie podskórnym, nieoficjalnym, powracając niejako na swoje dawniejsze miejsce. Wędrowni kuglarze, […] wesołkowie, igrce, waganci itp. – to spadkobiercy mimu, którzy występowali z przedstawieniami przypominającymi dzisiejsze widowiska cyrkowe […].
[…] Dziś przez mim rozumie się przede wszystkim takie działania, które nie mają charakteru spójnego narracyjnie, lecz zbliżają się bardziej do tańca, operując abstrakcyjnym, nacechowanym poetycko ruchem i gestem, częstokroć dopuszczającym improwizację.
Fragment książki Słownik wiedzy o teatrze
Załącznik nr 8
Pantomima
Bezpośrednio z mimem spokrewniona jest pantomima (z gr. pantomimos – naśladujący wszystko). Wywodzi się – podobnie jak mim – z greckiego antyku i stanowi szczególny wariant (albo też, jak chcą niektórzy, rozwinięcie) mimu. Historyczna definicja widowiska jest trudna do sformułowania […]. Objaśnienia stosowane przez badaczy zasadniczo się czasem różnią, i tak np. Zbigniew Raszewski twierdzi, że pantomimą nazywano teatr jednego aktora „do tego stopnia biegłego w swej sztuce, że był on w stanie kreować kilka różnych postaci w ciągu jednego przedstawienia, i to wyłącznie przy pomocy gestu i ruchu ciała – bez słów. […]”. Inne nieco rozumienie terminu odnajdujemy u Patrice’a Pavisa, który pisze, że pantomimą określano wszelkiego rodzaju „wizualne lub dźwiękowe naśladowanie czegoś za pomocą ruchu lub głosu; prezentacje pantomimiczne mogły być włączane do procesji czy pochodów tryumfalnych albo karnawałowych; jako pantomimę traktowano również widowiska nautyczne […], popisy akrobatyczne, pokazy jeździeckie itp.”. Tak więc greckie panto- (wszech-, wszystko) odnosić się mogło w równej mierze do rozległości przedmiotów naśladowania, co do wszechstronności naśladowczej artysty.
Nie ma natomiast rozbieżności co do opinii, że – począwszy od schyłku I wieku po Chrystusie – spektakle pantomimiczne odbywały się czasami z towarzyszeniem narratora […], który opowiadał treść przedstawianej akcji dramatycznej, a także chóru i muzyków. […] Na odnowienie i rozwój pantomimy nowożytnej miał wpływ włoski teatr dell’arte, osiadły we Francji w połowie XVI wieku, który dla komunikatywności (aktorzy włoscy nie posługiwali się zwykle językiem francuskim) wprowadzał do swych przedstawień więcej – niż to miał w zwyczaju – elementów pantomimicznych. Bogata tradycja francuskich teatrzyków jarmarcznych także przyczyniła się do rozwoju pantomimy, jako że występy te miały przeważnie charakter taneczny – wielkim powodzeniem cieszyli się zwłaszcza ci tancerze, którzy potrafili naśladować, opowiadać poprzez taniec. […] XIX wiek okazał się dla pantomimy łaskawy, tym niemniej druga połowa stulecia stała się okresem powolnego, lecz widocznego spadku zainteresowania tą formą widowisk. […] Około lat 70. pantomimy przybierać zaczęły tonację silnie nacechowaną groteską, zaprawioną sarkastycznym humorem i makabreską. A pod sam koniec wieku XIX poczęto je na potrzeby masowej widowni modyfikować tak, że przypominały coraz bardziej komedię muzyczną […]. Wybuch I wojny światowej i pojawienie się nowego medium – niemego kina – zepchnęło pantomimę jako gatunek popularny w przeszłość.
Zainteresowali się nią natomiast artyści poszukujący, których wpisujemy w nurt tak zwanej Wielkiej Reformy Teatru, czyniąc pantomimę i jej głównego bohatera – Pierrota – ikoną kultury wysokiej, elitarnej, coraz dalszą od swego ludowego wizerunku. […]
W czasach nam bliskich zarówno mim, jak i pantomima zrezygnowały z tekstu, zachowując charakter przedstawień wyłącznie niemych. […] Pantomima […] jest widowiskiem, w którym nacisk kładzie się na opowiadanie za pomocą ekspresji ciała określonej historii (pantomima korzysta często ze znanych fabuł dramatycznych, podobnie zresztą jak balet klasyczny).
Fragment książki Słownik wiedzy o teatrze
Załącznik nr 9
Komedia dell’arte
#arkusze #autyzm #BożeNarodzenie #ciekawostki #czytanie #edukacja #ekologia #emocje #empatia #integracja #jesień #kolorowanie #kolory #kreatywność #lato #lekcja #logiczne #logopedia #matematyka #mindfulness #mózg #parenting #percepcja #przedszkole #przyroda #psychologia #rewalidacja #rozwój #scenariusz #scenariusze #sensoryka #szkoła #terapia #toksyczni #uwaga #uważność #wiosna #WWRD #zabawa #zabawy #zajęcia #zajęciaspecjalistyczne #zwierzęta #ćwiczenia #żłobek
smart-sens.org 