20 maja obchodzimy Światowy Dzień Pszczół, już od kilku lat leśnicy w trosce o te pożyteczne owady prowadzą wiele działań. Każdego roku wysiewają łąki kwietne, sadzą drzewa miododajne, czy zawieszają kłody bartne w lasach.
Mimo, iż świat pszczół jest niezwykle ciekawy, to skupienie dzieci i tak jest wyzwaniem dla pszczelarza lub nauczyciela. Z racji tego, że jestem synem pszczelarza, wiedziałem, że łatwo jest być znudzonym ciągłym słuchaniem o pszczołach. Jest to jednak ważny i ciekawy temat, dlatego poświęciłem temu dużo uwagi na to jak mówić dzieciom o pszczołach, żeby miały przyjemność z nauki o nich. Swoje pomysły na to jak przedstawić dzieciom świat pszczół w sposób atrakcyjny, ale bez uszczerbku na tym co ważne testowałem na swoich dzieciach w wieku 5 i 8 lat. Obserwowałem co ich nudzi, a czego słuchają z przyjemnością. Jednocześnie analizowałem jakie treści tak naprawdę nie są ważne. Z tych badań wyszło kilka zagadnień:
1. Co nie jest aż tak ważne i dziecko może żyć bez wiedzy na ten temat?
Budowa pszczoły: czy naprawdę to takie ważne, że pszczoła ma 6 nóg i 2 pary skrzydeł? Można o tym wspomnieć przy okazji, ale nie uważam, że jest to najważniejsza informacja, jaką dziecko powinno wiedzieć o pszczołach.
2. Co jest ważne, ale mówi się o tym tak często, że stało się oklepane i dzieci słuchają tego bez skupienia i zrozumienia?
Zapylanie kwiatów. Temat bardzo ważny, ale niestety jest rzucany hasłowo. Traktowany jako jeden z elementów do wyliczania po co są pszczoły. To że dzieci umieją to powtórzyć nie oznacza, że to rozumieją. Tymczasem można ten temat przedstawić w bardzo fajny sposób. Jak? Trzeba opowiedzieć o tym jak pszczoła wchodzi do kwiatu i brudzi swoje włosy pyłkiem. Wlatuje do kwiatu nie tylko po nektar, ale właśnie po pyłek. Ściąga go z siebie i ubija w kulkę jak śnieżkę, a później przenosi w koszyczku, który ma na nogach (odnóżach). Dzięki temu kwiaty mogą mieć „dzieci”. Konieczne w tym przypadku jest zwizualizowanie dziecku całego tego procesu.
3. Tematy atrakcyjne dla dzieci, ale często nie realizowane, ponieważ nie ma ich w programie, a dzięki nim można w ciekawy sposób zrealizować zagadnienia z programu:
3.1 Wrogowie pszczół: to temat, w którym zaczynamy od tych, które łatwo pokazać: niedźwiedź, osa, pająk, mrówka itd. To wszystko łatwe dla dzieci do wyobrażenia. Oczywiście trzeba powiedzieć dlaczego to wrogowie oraz wyraźnie zaznaczyć, że mimo, że są wrogami pszczół, to i tak są potrzebne dla ekosystemu i świata. Z tego miejsca łatwo już przejść do zagrożenia pestycydami, zmianą klimatu i działalnością człowieka, który jest wrogiem nr 1. Jeśli zaczniemy od pestycydów, to dzieci zniechęcą się na początku. A budując napięcie poprzez pokazywanie stopniowo coraz największych wrogów – uwaga dziecka gwarantowana.
3.2 Pszczoły nie miodne – w Polsce to ponad 450 gatunków. Pszczoły samotnice i żyjące w małych rodzinach, to pszczoły, które nie są popularne, ponieważ nie prowadzą tak spektakularnego życia jak pszczoła miodna, która stanowi tylko jeden z tych 450 gatunków. Pokazanie dzieciom innych gatunków pszczół: murarka, pszczolinka, trzmiel itd. intryguje dzieci. Daje im możliwość zaskoczenia swoich rodziców.
3.3 Skarby ula – przedstawienie miodu, pyłku, pierzgi, propolisu, wosku i mleczka pszczelego jako skarby ula zmieniają sposób postrzegania dziecka. Przede wszystkim nie należy tego zrobić tak jak ja powyżej. Wyliczanka jest nudna, ale poznawanie tych produktów wraz z omówieniem skąd one biorą się w ulu odmienia sytuację całkowicie. Omówienie mleczka pszczelego to idealna okazja, żeby powiedzieć o królowej, która z jednej strony jest niezwykła, a z drugiej jest ona zniewolona przez robotnice.
Podczas zajęć z dziećmi warto połączyć omawiane zagadnienia z pracą plastyczną i powrotem do tematu na koniec pracy. Przy omawianiu tylko jednego z powyższych trzech tematów jest to możliwe w trakcie 45 minutowej lekcji. Jednak kluczowe jest to, że realizacja więcej niż jednego z tych tematów może wpłynąć na to, że dzieci stracą swoją uwagę mimo naszych starań i przygotowania (wczesnoszkolni.pl).
Przykładowy scenariusz zajęć o pszczołach w przedszkolu
Temat: Światowy dzień Pszczół.
Cele
dziecko:
- bogaci wiedzę na temat życia pszczół,
- analizuje i zna etapy powstawania miodu,
- rozwija kreatywność,
- formułuje krótkie wypowiedzi,
- chętnie uczestniczy w zabawie ruchowej,
- aktywnie uczestniczy w ćwiczeniach,
- doskonali sprawność manualną.
Metody: słowna, czynna, oglądowa, praktycznego działania,
Formy: pojedyńcze, grupowe,
Obszar podstawy programowej:
I (5) uczestniczy w zabawach ruchowych, w tym rytmicznych, muzycznych, naśladowczych, z przyborami lub bez nich; wykonuje różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czworakowaniem, rzutne;
I (7) wykonuje czynności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotów jedną ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowanych chwytów dłoni, używa chwytu pisarskiego podczas rysowania, kreślenia i pierwszych prób pisania;
II (10) dostrzega, że zwierzęta posiadają zdolność odczuwania, przejawia w stosunku do nich życzliwość i troskę;
III (9) komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.
IV (2) wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie, poprawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach;
IV (19) podejmuje samodzielną aktywność poznawczą np. oglądanie książek, zagospodarowywanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi, korzystanie z nowoczesnej technologii itd.
Środki dydaktyczne: rekwizyty: ul, kapelusz pszczelarza, plaster naturalny do miodu; miód sztuczny, chleb, serwetki, mazak, kartki kolorowe, klej, nożyczki, ilustracje przedstawiające skąd się bierze miód, dekoracja pszczółki, karty pracy zróżnicowane wiekowo, laptop, filmiki edukacyjne
Przebieg zajęć:
Zajęcia poranne:
- „Z kwiatka na kwiatek”- zabawa ruchowa z elementem skoku obunóż
Nauczyciel rozkłada na dywanie kolorowe kartki (kwiatki) . Dzieci zamieniają się w pszczółki i przeskakują z kwiatka na kwiatek w poszukiwaniu nektaru. - Zajęcia ruchowe z Panem Miłoszem: dzieci udają owady i zwierzątka, ruszają się odpowiednio do tempa piosenki.
Zajęcia główne: - Wysłuchanie wiersza czytanego przez rodzica, rozmowa na temat wiersza:
„Pszczoły” (Magdalena Kot)
Pszczoły – czy je znacie, dzieci?
Patrzcie, jedna właśnie leci!
Malusieńkie, pracowite,
lecz – uwaga! – jadowite.
Trzeba na nie więc uważać,
na ich złość się nie narażać.
Pszczoły są dla ludzi darem!
Kwiatów żywią się nektarem,
pyłek na swych nóżkach noszą.
A o pomoc ludzi proszą –
żeby kwiaty dla nich siali,
by im ule budowali.
Zadasz może dziś pytanie:
– Z czego miodek ten powstanie?
Łąka pełna jest zieleni,
na niej kwiatek się rumieni –
to zachęta jest dla pszczółki,
która w pyłku macza czułki.
Pszczółka nektar chętnie zbiera
i do ula go zabiera.
Pyłek skrzętnie chomikuje,
miód z nektaru produkuje.
Kiedy smaczny miodek zjemy,
to po brzuszku się głaszczemy.
Pytania po przeczytanym wierszu:
- Dlaczego pszczoły siadają na kwiatach?
- Jaki dźwięk wydaje pszczoła?
- Gdzie mieszkają pszczoły?
- Dlaczego pszczoły są pożyteczne?
- Dlaczego warto jeść miód?
- Czy ludzie powinni pomagać pszczołom? Jak?
- „Jak powstaje miód?”- oglądanie filmu edukacyjnego
Przydatny link: http://www.scholaris.pl/zasob/102327
https://www.youtube.com/watch?v=LMLSxZJTNnE - „Lata pszczoła koło czoła” – ćwiczenia artykulacyjne
Zadaniem dziecka jest powtarzanie po nauczycielu słów wierszyka oraz pokazywanie odpowiednich części ciała. Zwracamy uwagę na staranne wypowiadanie głosek.
Lata pszczoła koło czoła
Lata mucha koło brzucha
Lata osa koło nosa
Lata mucha koło ucha
Lata bąk koło rąk
Lecą ważki koło paszki
Lecą muszki koło nóżki
Biegną mrówki koło główki - Obejrzenie Encyklopedii o Pszczelarstwie- porównanie uli dawnych i dzisiejszych, swobodna rozmowa dotycząca pożytku ze spożywania miodu.
- „Taniec Mai”- taniec przedszkolaków, z wcześniej przygotowanym układem choreograficznym.
- Recytacja wierszyków i rymowanek:
„My jesteśmy małe Pszczółki,
A na głowach mamy czułki,
Wesoło bawimy się w kole,
Bo kochamy nasze przedszkole”.
„W naszym przedszkolu jest grupa Pszczółek,
Pszczółek gadułek jest pełen ulek,
Te Pszczółki bawią się śmieją i psocą,
Psikusy robią z wielką ochotą.
Nad wszystkim czuwa tu wielka Pszczółka,
Jest dla nas wszystkich jak przyjaciółka.
Gdy się bawimy, wszędzie latamy,
A gdy jest obiad przy stole siadamy.
Uczymy się wszyscy bo dobrze to wiemy,
Kto się nie uczy ten ma problemy”.
- „Pszczółka”- praca plastyczno- techniczna.
- Degustacja miodku- dzieci próbują miód na chlebie posmarowanym masełkiem.
- Wszystkie dzieci otrzymują podziękowanie w formie dyplomu oraz balonik z Pszczółką- za udział w zajęciach podczas Światowego Dnia Pszczół 2021.
Zajęcia popołudniowe:
- Karty Pracy: kolorowanie obrazka przedstawiającego pszczółkę, poprawianie po śladzie Pszczółki, kolorowanie według kodu- dostosowanie poziomu trudności dla grupy.
- Ćwiczenia gimnastyczne
- Zabawa dowolna w kącikach zainteresowań.
- Czynności porządkowe na sali.
Katarzyna Bandyk
smart-sens.org 
